Қазакстан Республикасынын ұлттық экономика министрлiгiнiн бюджет баfдарламаларын iске асыруды баfалау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА МИНИСТРЛІГІНІҢ БЮДЖЕТ БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ІСКЕ АСЫРУДЫ БАҒАЛАУ

Малгаздарова Л.М.

 «Мемлекеттік аудит» мамандығының 2 курс студенті,

Л.Н.Гумилев атындағы  Еуразия ұлттық университеті,

Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы

E-mail: malgazdarova12@gmail.com 

Ғылыми жетекші – Жахметова А.К.

Аңдатпа. Бюджеттік бағдарлама стратегиялық жоспардың, аумақтарды дамыту бағдарламасының мақсаттарына және бюджеттік бағдарламаның түпкілікті нәтижесіне қол жеткізуге бағытталған бюджет қаражатын жұмсау бағыттарын нақтылайды.

Түйін сөздер. Бюджеттік бағдарлама, нысаналы индикатор, республикалық және жергілікті бюджет.

Аннотация. В бюджетной программе указываются направления расходования бюджетных средств, направленные на достижение целей стратегического плана, программы территориального развития и конечного результата бюджетной программы.

Ключевые слова. Бюджетные программы, целевой показатель, республиканский и местный бюджет.

Annotation. The budget program specifies the directions of expenditure of budgetary funds aimed at achievement of the objectives of the strategic plan territorial development program and final result of the budget program.

Key words. Budget program, target indicator, republican and local budget.

Бюджеттік бағдарламаларды іске асыруда тәуелсіздік кеңеюімен бюджеттік бағдарламалардың бірінші басшылары мен бюджеттік бағдарламалар басшыларының стратегиялық жоспарлар мен аумақтарды дамыту бағдарламаларының мақсатты индикаторларына қол жеткізе алмағандары үшін тәртіптік жауапкершілік енгізілді, бюджеттік бағдарламалардың қорытынды нәтижелері енгізілді. Стратегиялық жоспарларды қайта құрылымдау аясында стратегиялық жоспар мен бюджеттік бағдарламалардың жаңа жеңілдетілген форматы енгізілді. Сонымен бірге мақсаттар мен қызмет көрсеткіштері бюджеттік бағдарламаларға біріктіріліп, іс-шаралар жедел жоспарларда көрініс табады.

Стратегиялық жоспардың жаңа форматы тек стратегиялық бағыттар, мақсаттар мен индикаторлардан тұрады. Мемлекеттік органның қызметі, бюджеттік шығыстардың стратегиялық мақсаттармен байланысын нығайту мақсатында стратегиялық мақсаттарға сәйкес стратегиялық жоспар әзірлейтін мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламалары құрылады. Бұл стратегиялық жоспардың бір мақсатына қол жеткізуге бағытталған шығыстардың бір бюджеттік бағдарламасына енгізуді білдіреді. Осы тәсілге сәйкес, 2016-2018 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасын қалыптастыру кезінде бюджеттік бағдарламалар белгіленген бюджет құрылымында ұлғайтылады. Республикалық бюджеттік бағдарламалардың саны 519-дан 220-ға дейін азайтылды. Нәтижесінде АБП бюджетті орындау барысында икемділікке ие және бюджеттік бағдарлама аясында бюджет қаражатын басқару мүмкіндігі бар.

Бюджеттік бағдарламаларды қалыптастырудың және оларды шоғырландырудың жаңа тәсілдерін ескере отырып, бюджеттік кіші бағдарламаларды бөлудің бірыңғай қағидаттарын айқындау мақсатында бюджетті бағдарламаның түпкілікті нәтижесіне және аумақты дамытудың стратегиялық жоспарында немесе бағдарламасында белгіленген мақсатқа жетуге бағытталған жеке бюджеттік кіші бағдарламаларға шығындарды бөлу туралы норма енгізілді. Бюджеттік бағдарламаны бақылау және бағалау тікелей және түпкілікті нәтижелер көрсеткіштеріне негізделген. Қазіргі уақытта бюджеттік бағдарламаларды жергілікті деңгейде шоғырландыру мәселесі қарастырылуда. [4]

Қазіргі уақытта министрлік осы әдісті әзірлеу және енгізу бойынша жұмыстар жүргізуде. Нәтижелерге қол жеткізе отырып, бюджет жобасын жыне оның орындалуы туралы есепті ұсынудың жаңа форматы енгізілді. Сонымен бірге, жаңа форматқа мыналар кіреді:

1. Бюджеттік өтінімде және республикалық бюджет туралы заң жобасына, жергілікті бюджет туралы  маслихат шешімінің жобасына, аумақтық дамуға арналған стратегиялық жоспардың немесе бағдарламаның мақсаттары  мен жоспарлы индикаторларының сипаттамасын, мемлекеттік органдардың бірлескен жұмысының тікелей және түпкі нәтижелерін сипаттау, нысаналы индикаторлармен және жарияланған шығыстарымен;
2. Парламенттегі республикалық бюджеттің және жергілікті бюджеттің жобасын мәслихатта қарау кезінде бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің басшыларын стратегиялық жоспарлардың жоспарланған нысаналы индикаторлары және бюджеттік бағдарламалардың қорытынды нәтижелері туралы тыңдау;
3. Республикалық  және жергілікті бюджеттердің орындалуы туралы жыл сайынғы есепте мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларының, аумақтық даму бағдарламаларының мақсатты индикаторларына қол жеткізу туралы, сондай-ақ бюджеттік бағдарламалар нәтижелерінің индикаторлары, олардың орындалмау себептері туралы ақпараттар көрінісі;
4. Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің басшыларының тыңдауы: Парламентте республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті – бюджеттік бағдарламалардың тікелей және түпкі нәтижелеріне қол жеткізу туралы, мәслихатта жергілікті бюджеттің атқарылуы туралы есепті қарау кезінде – аумақтық даму бағдарламалары мен бюджеттік бағдарламалардың мақсатты индикаторларына қол жеткізуі.

Нәтижеге бағытталған бюджеттеуді одан әрі жүзеге асыру жағдайында бюджеттік бағдарламаның түпкілікті нәтижесіне қол жеткізу үшін бюджеттік қаражат бөлінуі керек. Мемлекеттік органның қызметі мақсатты индикаторларға, тікелей және түпкілікті нәтижелерге қол жеткізуге бағытталуы керек. Бюджеттің орындалу процесін жетілдірудегі басты мақсат – тек бюджет қаражатын игеру емес, сонымен қатар бюджеттік бағдарламалардың тиімділігі мен уақтылығына қол жеткізу үшін жұмысты уақтылы ұйымдастыру міндеті етіп қою керек.