Аудиттің түрлері және мәні , мазмұны

1-тақырып. Аудиттің түрлері және мәні , мазмұны

Дәріс жоспары:

1.1Аудиттің анықтамасы және оның мазмұны

1.2 Аудиттің пайда болуы және оның даму кезеңдері

1.3 Аудит функциялары

1.4 Аудит постулаттары

1.5 Аудит түрлері.

                                1.1 Аудиттің анықтамасы және оның мазмұны

Аудит туралы шыққан басылымдарда « аудит » - деген түсінікке әр түрлі анық-тамалар берілген. Әр бір автор өзінің анықтамасын өз тарапынан анықтаған. К.Ш. Дюсембаев « Аудит теориясы » деген кітабында әр автордың 13 түрлі анықтамасын келтірген . Біз соның 4 түрлісін мс: ретінде келтірейікте, мазмұ-нын қарастырып талдайық.

1.« Аудит дегеніміз ол – к/орынның табыстылық есебін тексеріп, онда көрсе-тілген шаруашылық табыстылық көрсеткіштерінің дұрыстығын анықтап ,соны-мен қатар б/есебін ,қаржысын, салық заңдарын ,банк және әлеуметтік есеп про-цесін келісім-шарт бойынша кәсіпкер ретінде тексеріп ,арнайы төлем арқылы қызмет көрсету.

2.« Аудит дегеніміз ол- табыстылық есебін немесе соған қатысты обьектілер туралы мәліметтерді арнайы қорытынды жасау үшін дербес тексеру жүргізу.

3.« Аудит дегеніміз ол- шаруашылық табыстылық операцияларының заңдылы-ғын тексеріп, әртүрлі меншіктегі к/орындардың б/есебінің дұрыстығын анық-тап,арнайы төлем арқылы бақылау, тексеру, түсініктеме беру,сараптау қызметін көрсету.

4.« Аудит дегеніміз ол-к/орындардағы, мекемелердегі б/есептің дұрыстығын анықтау мақсатымен жүргізілетін тексеру.

Осы келтірілген анықтамалардың мазмұнын талдап қарастыратын болсақ әр-түрлі мазмұнда құралғанын көреміз.Бір автор қысқаша анықтама берсе, кейбір-еуі өте күрделі анықтама береді,соған қарамастан осы анықтамаларға бір ғана мақсат қойылады,ол аудиттің мағынасын ,негізін анықтау. Солай бола  тұрса да ешбір анықтамада аудиттің негізгі мақсаты ашылмай қалып отыр.Ол аудитор-лық қорытынды туралы.Себебі, қандай бір аудиторлық тексеру болмасын оның негізгі мақсаты аудиторлық қорытынды жасау, 2-шіден , аудиторлық тексерудің обьектісі туралы ешқандай автор еске де алмайды, ол үлкен кемшілік. Олай дейтініміз , аудиторлық тексеру тапсырушының келісім-шартта көрсеткен обь-ектісіне ғана жүргізіледі, ол бірден-бір аудитор жұмысының негізгі принципі. Олай дейтініміз, тапсырушы өз субьектісінің шаруашылық көрсеткішін толық немесе бір бөлімін аудиттік тексеруге құқылы.К/орын шаруашылығының жеке бір бөлігін немесе түгелдей шаруашылығын қамтитын аудит болса да « алғаш-қы құжаттарды »тексеру немесе « алғашқы есепті »тексеру міндетті түрде жүр-гізіледі.Аудит процесі одан әрі қарай б/есептің жүргізілуімен оның құрылымынұйымдастырылуын тексерумен жалғасатыны объективті жұмыс.Ондай болма-ған жағдайда аудиторлық тексеруді тиянақты ,дұрыс жүргізілді деуге болмай-ды.Кейбір авторлардың анықтамаларында осы ойлар орынды айтылған деуге болады. Көптеген авторлар « шаруашылық табыстылық көрсеткіштері »деген сөз құрамын көп келтірген.Біздің ойымызша бұл түсініктеме орынды айтылған деуге болады. Себебі, объектісі келісім-шарт негізінде мазмұн-талабына сай анықталады.К/орын шаруашылығына толық немесе бір бөліміне жүргізілсе де оған жасаған аудиторлық қорытындыда, к/орынның « ШТК »мен байланысты-лығы көрсетілмесе ондай жағдайда аудиттің негізгі мақсаты орындалмағаны.

Нақты, әр елдердегі аудит туралы анықтама берген авторларды қарастыратын болсақ , Англия ғалымы Рой Додж « аудит –тәуелсіз , дербес тексеру және таб-ыстылық ақпарат туралы өз пікірін айту », - деп анықтама берген.Басқа бір Англиядағы белгілі б/есеп , аудит маманы Роджер Адамс « Аудит негізінде кәсіпкерлік ретінде қызмет көрсету ,қоғам үшін өте қажет мәліметтердің дұрыстығын анықтаумен ,к/орынның табыстылық ақпаратын тексеріп ,басыл-ымға шыққан мәліметтердің шындығын анықтау » - деп анықтама берген. Америкалық профессор Джек Робертсон өзінің монографиясында « Аудит –ол к/орын ақпаратындағы мәліметтердің пайдаланушылар үшін табыстылық ақпа-рат көрсеткіштеріндегі мәліметтік күдікті барынша азайту »- деп анықтама бер-еді. Осы аталған 3 автордың ойын қорытындылайтын болсақ ,Англиялық аудит және   есеп   маманы   Роджер Адамс   өз   анықтамасында аудиттің мағынасына қоғамдық тұрғыдан қарайтынын көрсетеді.Бұл ойдың мемлекеттер үшін , әр ел-дің экономикасының дамуына аудит жұмысының атқаратын рөлін өте жоғары деп бағалау . Себебі, аудит к/орын шаруашылығының тиянақты дамуына кепіл-дік беретіні анық, яғни к/орынның тиянақты дамуы қамтамасыз етілген жағдай-да   ол   елдің   экономикасы даму жолында болады деген сөз. Белгілі АҚШ-тың аудит теориясын және аудит жұмысының даму жолына көп еңбек сіңірген профессор Джек Робертсон 2 анықтама береді.Оның біреуінде жоғарыда айтыл-ған