Магний және оның қорытпаларының жіктелуі

Дәріс 10. Магний және оның қорытпаларының жіктелуі.

Магний – сұршыл-ақ түсті металл. Металл жылтырымен ерекшеленеді, бірақ ауада тотық қабықшасының жылтыры тез бәсеңдеп көмескі түрге ие болады. Магний оттегімен жылдам әсерлеседі.

Магнийдің бетінде түзілген MgO  тотықты қабыршығының тығыздығы 3,2 г/см3 тең. Ол жарылуға бейім. Қыздырған кезде тотықты қабыршық өзінің қорғағыш қасиетін жоғалтады, магнийдің тотығу жылдамдығы өседі, ал 623оС магний ауада жанады. Магний сілтілі орталарда қирамайды, фторлы қосылыстар мен концентрацияланған плавикті қышқылға берік. Бөлме температурасында концентрацияланған күкірт қышқылы мен күкірт және азот қышқылдарының қоспасында магнийдің қирауы шамалы ғана байқалады. Магний сумен жылдам әрекеттесіп сутегі және магнийдің сулы тотығын түзеді. Сұйытылған минералды қышқылдар магнийдің жылдам еріткіштері болып саналады.

Таза магний жоғары химиялық белсенділігімен ерекшеленеді. магний өте жеңіл металл. Оның тығыздығы 1,74 г/см3 . Балқу температурасы жоғары емес: 651оС. Құюдан кейін беріктігі төмен (σв ≈100МПа; δ≈7%), илемді металл. Илемдеу мен жасытудан кейін механикалық қасиеттері жоғарылайды: σв =180МПа; σ0,2 = 60МПа; δ=15%. Кристалдық торы гексагоналды, а=3,2Ǻ; с=5,2Ǻ.

Магнийдің қолданылуы.  Магнийдің оттегіменжылдам әсерлесуін болатты, мысты, қоланы және басқа да түсті металдарды өндіруде қышқылсыздандыру үшін қолданады.

Ауада жану қабілетін әскери және пиротехникада қолданады.

Магнийдің гигроскопиялығын ескере отырып түрлі органикалық өнімдерден (спирт, анилин және т.б.) ылғалды шығару үшін қолданады. 

Механикалық қасиеттерінің төмен болуына байланысты магний таза күйінде конструкциялық материал ретінде қолданылмайды. Конструкциялық материал ретінде магнийдің қорытпалары қолданылады.

Магнийдің қорытпалары. Магнийдің қасиеттері легірлеу кезінде жақсарады. Магний қорытпаларының тығыздығы төмен, меншікті беріктігі жоғары, дірілді жақсы сіңіреді. Қажетті легірлеу мен термиялық өңдеуден кейін қорытпалардың беріктігі 350-400 МПа болуы мүмкін. Магний қорытпалары кесумен жақсы өңделеді және пісірілгіштігі жақсы. Кемшіліктеріне алюминийге қарағанда жемірілуге беріктігінің төмен болуы, балқыту және құю кезінде қиындықтар туғызуы және қысыммен өңдеу алдында қыздыруды қажет етуі жатады.

Негізгі легірлеуші элементтеріне алюминий, мырыш және марганец жатады. Мысалы, алюминий мен мырышты негізінен беріктікті жоғарылату үшін, ал марганец жемірілуге төзімділігін жақсарту және түйіршіктерді майдалау үшін қосылады.

Магний қорытпаларын деформацияланатын (МА) және құймалы (МЛ) деп ажыратады. Кейбір магний қорытпаларының құрамы мен қасиеттері 1 кестеде келтірілген.

Магний қорытпаларының қолданылуы. Магний қорытпаларының тығыздығы төмен және меншікті беріктігі жоғары болуына байланысты оларды авиажасауда қолданады. Олардан аспаптардың тұрқылары, сорғыштар, кабина есіктері және т.б. жасалады. Зымыран техникасында зымыран тұрқылары, тұрақтандырғыштар, отын бактары жасалады.

Магний қоытпалары көлікті машинажасауда да қозғалтқыштардың картерлерін және автокөліктердің беріліс қораптарын, дискілерін жасауда қолданылады.

Магний қорытпаларын электротехника, радиотехника, тоқыма өнеркәсібінде, ядролық энергетика және т.б. салаларда қолданады.

1 кесте. Кейбір магний қорытпаларының құрамы мен қасиеттері