План және карта бойынша анықталатын нүктелердің ұзындықтарын,бағытын және ауданын өлшеу дәлдігі
Автор: Yeralashbek • Октябрь 11, 2022 • Реферат • 1,540 Слов (7 Страниц) • 261 Просмотры
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
[pic 1]
Факультеті «География және табиғатты пайдалану»
Кафедрасы «География,жерге орналастыру,кадастр»
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: План және карта бойынша анықталатын нүктелердің ұзындықтарын,бағытын және ауданын өлшеу дәлдігі
Орындаған: Бурибай Думан Әділбекұлы
Тексерген: Джуламанов Т.Д.
Алматы-2023ж.
1)Түзу және иірімді сызықтарды картада өлшеу
Картадан жер бедерінің нүктелері (заттар, заттар) арасындағы қашықтықты анықтау үшін сандық Масштабты қолдана отырып, картада осы нүктелер арасындағы қашықтықты сантиметрмен өлшеп, алынған санды масштаб шамасына көбейту керек. Мысал, 1: 25000 масштабты картада көпір мен жел диірмені арасындағы қашықтықты сызғышпен өлшейміз (сурет. 1); ол 7,3 см-ге тең, 250 м-ді 7,3-ке көбейтіп,қажетті қашықтықты аламыз; ол 1825 метрге тең (250х7, 3=1825).
[pic 2]
Сурет.1. Картадан Сызғышты пайдаланып жер бедерінің нүктелері арасындағы қашықтықты анықтаңыз.
Түзу сызықтағы екі нүкте арасындағы қысқа қашықтықты сызықтық масштабты қолдану арқылы анықтау оңайырақ (сурет.2 ). Ол үшін циркуль-есептегіш жеткілікті, оның ерітіндісі картадағы берілген нүктелер арасындағы қашықтыққа тең, сызықтық масштабқа қолданылады және метрмен немесе километрмен есептелмейді. Суретте. 2 өлшенген қашықтық-1070 м.
[pic 3]
Сурет. 2. Сызықтық шкала бойынша өлшеуіш циркульмен қашықтықты картада өлшеу
[pic 4]
Сурет. 3. Картадағы қашықтықты өлшегіш циркульмен бұралмалы сызықтар бойынша өлшеу
Түзу сызықтар бойындағы нүктелер арасындағы үлкен қашықтық әдетте ұзын сызғышпен немесе өлшеуіш компаспен өлшенеді. Бірінші жағдайда Сызғышты пайдаланып карта бойынша қашықтықты анықтау үшін сандық шкала қолданылады (суретті қараңыз. 1). Екінші жағдайда, өлшеуіш циркульдің "қадамы" ерітіндісі километрлердің бүтін санына сәйкес келетіндей етіп орнатылады және картамен өлшенетін сегментке "қадамдардың"бүтін саны қойылады. Өлшеуіш компастың "қадамдарының" бүтін санына сәйкес келмейтін қашықтық сызықтық масштабтың көмегімен анықталады және алынған километрлер санына қосылады. Дәл осылай қашықтықты бұралған сызықтар бойынша өлшеңіз (сурет. 3). Бұл жағдайда өлшеуіш циркульдің" қадамы " өлшенетін сызықтың ұзындығы мен бұралу дәрежесіне байланысты 0,5 немесе 1 см алынуы керек.
2)Карта бойынша қашықтықты өлшеу дәлдігі. Сызықтардың көлбеуі мен бұралуы үшін қашықтыққа түзетулер
Картадағы қашықтықты анықтаудың дәлдігі картаның масштабына, өлшенетін сызықтардың сипатына (түзу, бұралған), таңдалған өлшеу әдісіне, жер бедерінің рельефіне және басқа факторларға байланысты. Картадағы қашықтықты түзу сызықпен дәл анықтауға болады. Өлшеуіш циркуль немесе миллиметрлік бөлімдері бар сызғыш арқылы қашықтықты өлшеу кезінде рельефтің жазық учаскелеріндегі өлшеу қателігінің орташа мәні әдетте карта шкаласында 0,7-1 мм-ден аспайды, бұл масштаб картасы үшін 1-ге тең:25000 - 17,5-25 м, масштабы 1: 50000-35-50 м, масштабы 1: 100000-70-100 М. Таулы аймақтарда беткейлердің үлкен тіктігімен қателіктер көп болады. Бұл рельефті түсіру кезінде картаға жер бетіндегі сызықтардың ұзындығы емес, жазықтықтағы осы сызықтардың проекцияларының ұзындығы салынатындығына байланысты. Мысалы, көлбеу тіктігі 20° болғанда (сурет. 5) және жердегі қашықтық 2120 м, оның жазықтыққа проекциясы (картадағы қашықтық) 2000 м, яғни 120 м аз. Көлбеу бұрышы (көлбеу көлбеу) 20° болған кезде карта бойынша қашықтықты өлшеудің алынған нәтижесін 6% - ға (100 м - ге 6 м қосу керек), 30° көлбеу бұрышында-15%, ал 40° бұрышта-23% арттыру керек деп есептеледі.
...