ҚР және әлем бойынша МШ балалар контингентінің статистикалық мәліметтерін жинақтау және талдау (диаграммалар, кестелер құру).

 Қазақстанда

Әлемде

Қазақстанда қазіргі уақытта 139 887 адам-бұл ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар тұлғалар. Олардың ішінде 37 970-мектеп жасына дейінгі балалар, 95 497 - орта білім беру мекемелерінде оқушылар, 2900 - ТжКБ алатындар және 3520 адам жоғары оқу орындарында оқиды", - делінген сәрсенбі күні хабарламада.

Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар азаматтарға көрсетілетін мемлекеттік қолдау шараларының ішінде министр: балабақшаларға жеңілдікті кезек; тегін тамақтану; оқыту нысанын таңдау; көзі нашар көретін және құлағы естімейтін мүгедек студенттерге-75% (Т29 328) мөлшерінде жоғары стипендия; гранттарды бөлу кезінде мүгедектер үшін кемінде 1% квота бөлу; жатақханалардағы тегін орындар деп атады. Кедергісіз орта құруға келетін болсақ, 2025 жылға қарай мүмкіндіктері шектеулі адамдарды қабылдауға дайындалған білім беру мекемелерінің үлесін жоғары көрсеткіштерге дейін жеткізу жоспарлануда: БҚҚ - 70%, мектептер - 100%, колледждер - 100% және ЖОО-лар да 100% - ға дейін.

"Білім және ғылым министрі республиканың әртүрлі аймақтарындағы мектепке дейінгі және мектеп мекемелерінде даму ерекшеліктері бар балалармен жұмыс істеуге дайындық тұрғысынан жағдайдың қалай екенін көрсетті. Мәселен, Алматыда балабақшалар мен мектептер 100% дайын. Павлодар (67,2% – ға дейін, мектептер – 83,9% – ға дейін), Қостанай (59,4% – ға дейін, мектептер – 75,8% – ға дейін), Жамбыл облыстарында (56,5%-ға дейін, мектептер – 81,9% – ға дейін), Нұр – сұлтан қаласында (42,2% – ға дейін, мектептер-77,8% - ға дейін) және Шымкент қаласында (62,2% - ға дейін, мектептер-55,1% - ға дейін) жағдай жаман емес. Атырау облысында Мектепке дейінгі мекемелердің тек 3% - ы ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға жағдай жасады. Жалпы ел бойынша арнайы мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде 13 360 баланы, арнайы ұйымдарда - 25 505 оқушыны, жалпы типтегі мектепке дейінгі ұйымдарда - 17 096 оқушыны, жалпы білім беретін мектептерде - 51 435 оқушыны, үйде оқытуды 12 864 оқушы алады және 117 бала мектепке дейінгі біліммен қамтылмаған", - деп жазады баспасөз қызметі.

Аймағамбетов сондай-ақ, ерте скринингтің жеткіліксіздігі, балалардың ерекше қажеттіліктерін кеш анықтау және ауылдағы ЕБҚ бар балаларды төмен анықтау, сондай-ақ ерте және мектепке дейінгі жастағы балаларды қазіргі заманғы түзеу арқылы қолдаудың болмауы проблемалары ерекше білім беру қажеттіліктері бар, оның ішінде мектеп жасына қарай мүгедектігі бар адамдар санының артуына алып келетінін атап өтті.

Ведомство басшысының айтуынша, жан басына шаққандағы қаржыландыру нормативі арқылы инклюзивті білім беруді қолдау аясында орта білім беруде білім беру процесі шығыстарының нормасы жылына бір білім алушыға екі есеге көбейтіледі.

"Сондай - ақ, арнайы (түзету) сыныптардың білім алушылары мен үйде білім алушылар үшін педагогикалық қосымша ақылар мен үстемеақылар коэффициенті 2020 жылғы 1 қыркүйектен бастап 2,752, 2021 жылға-3,136 құрайды. Сондай - ақ, Т452 668 жалпы білім беретін сыныптың бір оқушысына орташа жан басына шаққандағы нормативке, ал т731 701 - түзету сыныбының бір оқушысына орташа жан басына шаққандағы нормативке тең",-деп хабарлады баспасөз қызметі.

Білім министрі әр түрлі қайырымдылық қорлары көрсететін қоғамдық бастамаларды бөлек атап өтті.

"Тұңғыш Президент – Елбасының" қамқорлық " Қорының арқасында 16 инклюзия кабинеті ашылды, 400-ден астам педагог-ассистент тиісті оқытудан өтті. "Дара" қайырымдылық қорының қолдауымен 45 түзету кабинеті мен 30 ресурстық орталық ашылып, 250 педагог оқудан өтті", - делінген хабарламада.

Сөз соңында Аймағамбетов ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қолдау жөніндегі жаңа бастамалар туралы айтты.

"Қазіргі уақытта "ҚР кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті білім беру мәселелері бойынша өзгерістер енгізу туралы"заң жобасы әзірленуде. Түзетулерге сәйкес, басшылар үшін жағдай жасамағаны үшін жауапты болады деп болжануда оқыту ЕҚТА бар адамдарды; мемлекеттік тапсырысты арнайы психо-педагогикалық қолдауға орналастыру керек; ЕҚТА бар балаларды түзеу арқылы қолдау жөніндегі функцияларды кеңейту; педагогтерге оқу бағдарламаларын балалардың жеке қажеттіліктеріне бейімдеу құқығы берілетін болады", - деп түйіндеді хабарламада.

Халықаралық қоғамдық ұйымдар (ЮНЕСКО, ДДҰ) дамудың бұзылу жиілігі мен түрлері туралы статистикалық деректерді жинау бойынша жүйелі жұмыс жүргізеді. Өркениетті елдердің көпшілігі сонымен бірге статистикалық есебін белгілі бір елде қабылданған терминологияға және денсаулық пен өмірдің шектеулі мүмкіндіктерінің жіктеу белгілеріне сәйкес жүргізеді. Дегенмен, әлемнің нақты және жан-жақты статистикалық мәліметтері жоқ, өйткені көптеген елдерде мүмкіндігі шектеулі адамдарды бөлудің басқа өлшемдерінен өзгеше өзіндік өлшемдері бар. Медициналық және педагогикалық көмекпен қамтамасыз етудің нақты әлеуметтік-мәдени жағдайлары мен кемшіліктері нақты және барабар, мысалы, мүмкіндіктері шектеулі адамдардың әртүрлі санаттарының саны туралы мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін дамушы елдерде статистикалық мәліметтерді жинау әсіресе қиын.

Белгілі бір елдің статистикалық деректерінің сипаты оның өркениетінің деңгейімен, ондағы медициналық, әлеуметтік және педагогикалық көмектің сапасымен де анықталады. Даму деңгейі төмен елдерде жиілігі бойынша бірінші орынды өрескел органикалық бұзылулар, көру және есту қабілетінің бұзылуы алады. Білім деңгейі жоғары елдерде (Финляндия, Швеция, АҚШ, Германия) жиіліктегі алғашқы орындардың бірі - белгілі бір білім беру қиындықтары-сөйлеудің бұзылуы, оқу, жазу, математикадағы қиындықтар. Дамушы елдерде статистика мұндай бұзушылықтардың болуын көрсетпейді, өйткені балалардың басым сауатсыздығы бұл мәселені шешуге мүмкіндік бермейді.

Дегенмен, бүгінгі күні статистика негізгі жас топтары шегінде дамудың ауытқуларының әртүрлі санаттары арасындағы жеткілікті тұрақты пайыздық қатынасты көрсетеді. Сонымен, балалар жас тобы шегінде таралу дәрежесі бойынша білім беру қиындықтары бар балалар саны бойынша бірінші орынды алады (40% - дан астам); екінші орынды - ақыл-ой кемістігі бар балалар (20% - ға жуық), үшінші орынды-сөйлеу қабілеті бұзылған балалар (сондай-ақ 20% - ға жуық), қалған бұзушылықтар жиынтығында 20% - дан азды құрайды. Адамның физикалық немесе психикалық саласының кемшіліктері де салыстырмалы түрде тұрақты көрсеткіштерге ие, бұл мемлекеттің әлеуметтік саясатындағы бағыттарды анықтауда, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау жүйесін ұйымдастыруда, осы әлеуметтік салалардың дамуын қаржыландыру мен жоспарлауда статистикалық мәліметтерге сүйенуге мүмкіндік береді. 1. Арнайы педагогиканың статистикасы дамудың бұзылуының жиілігі мен түрлерін ескереді.

Статистикалық есепті ЮНЕСКО және ДДҰ (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы) сияқты халықаралық ұйымдар жүргізеді. Дегенмен, мүмкіндіктері шектеулі адамдарды бөлудің әртүрлі өлшемдеріне байланысты нақты, жан-жақты мәліметтер жоқ.

Әлемде (Африкадан басқа):

1 мың адамға — 3 соқыр;

Халықтың 5% - ында есту проблемалары бар;

100 оқушыға (7 жастан 15 жасқа дейін) ақыл-ой кемістігі бар 4-5 адамнан келеді;

800 нәрестенің біреуі Даун синдромымен.

Дамудағы ауытқулардың әртүрлі категориялары арасындағы пайыздық қатынас негізгі жас топтары ішінде ең тұрақты болып табылады.

Балалар жас тобында:

40% — білім беру қиындықтары;

20% — интеллекттің бұзылуы;

20% - сөйлеудің бұзылуы;

20% - қалған бұзушылықтар.

Даму деңгейі төмен елдер үшін өрескел органикалық бұзылулар, көру және есту қабілетінің бұзылуы тән.

Дамыған елдерде (АҚШ, Германия, Швеция, Финляндия) жиіліктегі алғашқы орындардың бірі - белгілі бір білім беру қиындықтары-сөйлеудің бұзылуы, оқу, жазу, математикадағы қиындықтар.