ҚР қылмыстық іс жүргізі құқығы

[pic 1]

ҚР қылмыстық іс жүргізі құқығы

Журсимбаев Сагиндык

Жолдасбек Ерасыл

Алматы 2020

Жауаптар

1.Қылмыстық процесс принциптері. Жалпы принцип дегеніміз белгілі бір қызметтің мән –маңызын, мазмұнын, оның негізгі жағдайлары мен қағидаларын анықтайтын, басшылыққа алатын негізгі идеялар.

Қылмыстың процестің  қағидаттары-қылмыстың процестің барлық қатысушылары сақтауға тиіс жалпыға бірдей міндетті талаптар.

        Осыған байланысты қылмыстық ІЖК 9-бабында принциптердің мәні мен маңызы көрсетілген.

       ҚР Қылмыстық-процестік кодексі (9-31 баптар)

Қылмыстық процесс қағидаттары:

Жекебастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу

Жекебасқа қолсұғылмаушылық қағидаты

Күдіктінің,айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету

Білікті заң көмегін алу құқығын қамтамасыз ету т.б

          Атап айтқанда, ҚІЖҚ-де 10-31 баптарда қылмыстық іс жүргізудің 22 принципі айқындалған. олардың ішінде: зандылық; сот әдлеттігін тек соттың ғана жузеге асыруы; адам мен азаматтың құқықтарын соттың қорғауы, сот тәуелсіздігі, кінәсіздік презумпциясы  және т.б.

  2.Қылмыстық іс жүргізі заңының уақытқа қарай әрекеті.Қылмыс пен әрекеттің сипаты осы әрекетті жасағаннан кейін күшіне енген заңмен анықталады. Қылмыстың басталу кезеңі дегеніміз тергеу басталған уақытқа қарамастан, қоғамдық қауіпті іс-әрекет (әрекетсіздік) жасау кезеңі.

      Қылмыстық заң белгілі бір уақыт аралығында, белгілі бір аумақта және белгілі бір адамдар шеңберіне қатысты әрекет етеді. Сондықтан қылмыстық заңның уақыт пен кеңістіктегі шекараларын нақты анықтау қылмыстық заңды жүзеге асыру, қылмыстық заңның міндеттерін орындау және оның принциптерін сақтау үшін маңызды. Қылмыс жасаған уақыт - бұл салдары басталған уақытқа қарамастан, қоғамдық қауіпті әрекетті (әрекетсіздікті) жүзеге асыру уақыты. Қылмыс жасау дегеніміз аяқталған қылмысты ғана емес, алдын-ала қылмыстық әрекетті жүзеге асыру деп түсінетіндігін есте ұстаған жөн. Құқық әдебиеттерінде қылмыс уақыты қай уақытта қарастырылуы керек екендігі туралы әр түрлі көзқарастар айтылды. Кейбір авторлар жасалған уақытты - қоғамдық қауіпті әрекеттерді жасайтын уақытты қарастырды. Басқалардың пікірінше, салдардың басталатын уақыты. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі осы дауларға «Өнеркәсіпте» көрсету арқылы нүкте қойды. Қылмыстық процессуалдық кодекстің 5-тармағында:

1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу процестік әрекетті орындау, процестік шешiмді қабылдау кезіне қолданысқа енгізілген қылмыстық-процестік заңға сәйкес жүзеге асырылады.

2. Дәлелдемелердiң жол берілетіндігі олар алынған кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес айқындалады.

     «Қылмыс жасалған уақыт - бұл салдары басталған уақытқа қарамастан, қоғамдық қауіпті әрекетті (әрекетсіздікті) жүзеге асыру уақыты». Әділдік үшін бұл мәселе бойынша ғылыми даулар Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қабылданғаннан кейін тоқтаған жоқ деп айту керек.

     3.Қылмыстық іс жүргізу  заңының кеңістікке қарай әрекеті

Қылмыстық іс жүргізу заңының әрекет ету нормалары уақыт бойынша екі түрлі топты қамтиды: а) заң күшіне енген және оның қолданылу мерзімі туралы; б) жаңа заң қабылданғанға дейін туындаған жағдайларда заңнамада өзгерістер болған жағдайда қылмыстық іс жүргізу заңнамасының нормаларын қолдану туралы. Қылмыстық процесте қылмыстық іс жүргізу заңы тиісті іс жүргізу әрекетін жасау кезінде немесе процессуалдық шешім қабылдау кезінде қолданыста болады.

      Осылайша, жалпы ереже бойынша, бұрынғы іс жүргізу заңы жаңа күшіне енгеннен кейін іс жүргізу барысында қолданылуын тоқтатады. Сонымен бірге, жаңа қылмыстық іс жүргізу заңы, материалдық қылмыстық заңнан айырмашылығы, кері күшке ие емес екендігін - тіпті егер ол процеске белгілі бір қатысушылар үшін неғұрлым қолайлы ережелер белгілесе де, есте сақтау қажет.

      Қылмыстық іс жүргізу заңының кеңістікте жұмыс істеуі жалпы қағидаға бағынады - егер іс бойынша іс жүргізу ҚР аумағында жүргізілсе, онда қылмыс қай жерде жасалғанына қарамастан – ҚР аумағында немесе шетелде – ҚР қылмыстық іс жүргізу заңы қолданылады. Бұл ереже мемлекеттердің егеменді теңдігі және мемлекеттердің бір-бірінің ішкі істеріне араласпауы туралы жалпы танылған халықаралық-құқықтық принциптерге негізделген.