Жекеленген шет елдердің қылмыстық заңнамасында шартты түрде соттау

Жолдасбаев Данияр

МҚ-11 топ

Эссе

Жекеленген шет елдердің қылмыстық заңнамасында шартты түрде соттау

Қылмыстық әділет-бұл жазалау мен оңалту, қоғамның қауіпсіздігі мен сотталғандардың құқықтарын құрметтеу арасындағы тепе-теңдік шешуші рөл атқаратын құқықтық жүйенің күрделі бағыты. Бұл эсседе шартты жазалар жүйесін, оның принциптерін, артықшылықтары мен кемшіліктерін қарастырып, басқа елдердегі шартты жазалар тәжірибесін салыстырамыз.

Шартты жаза бас бостандығынан айырудың баламасы ретінде сотталушының белгілі бір мерзімге, белгілі бір шарттарды сақтауын көздейді. Шарттар бұзылған жағдайда нақты жаза тағайындалуы мүмкін.

Әр түрлі елдерде шартты жазаға әр түрлі көзқарастар бар. Мысалы, АҚШ-та соттар сотталғандарға жеке көзқарасқа ықпал ететін шартты жазаларды тағайындауда кең өкілеттіктерге ие. Германияда, шартты жаза жүйесі кеңінен қолданылады және қылмыстың мән-жайлары мен сотталушының сипаттамаларын ескереді. Норвегияда оңалту мен тұрақты қадағалауға баса назар аударылады, ал Франция соттарға шарттар орындалған кезде жазаны кейінге қалдыру мүмкіндігін береді. Швецияда жазалар қылмыскердің сипаттамаларына байланысты дараланған.

Осы тәсілдердің әрқайсысы елдің ерекшеліктерін ескереді және жаза мен оңалту арасындағы тепе-теңдікке ықпал етеді. Бұл модельдерді салыстыру қылмыстық жүйелердің әртүрлілігін және олардың қоғам мен сотталғандарға әсерін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл айырмашылықтарды түсіну Қазақстанға барлық тараптардың мүдделерін ескере отырып, шартты жазалар жүйесін жақсартуға көмектеседі.

Қазақстанда шартты жазалау практикасы кейде халықаралық стандарттарға сәйкес келмейді, ал соттар бас бостандығынан айыруды жөн көреді. Жағдайды жақсарту үшін даралау, ашықтық және шарттардың орындалуын бақылау шешуші рөл атқаратын шет елдердің тәжірибесін пайдалануға болады. Мұндай жүйенің тиімділігі- судьяларды қажетті ресурстармен және оқытумен қамтамасыз етумен байланысты.

Сондай-ақ, шартты жаза Заңы туралы пікір әртүрлі екенін түсіну маңызды. Бұл жеке көзқарасқа мүмкіндік береді, ресурстарды үнемдейді және түрмелердің шамадан тыс жүктемесін азайтады, бірақ әділеттілік пен қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету арасындағы тепе-теңдікті қажет етеді. Бұл жүйенің сәтті жүзеге асырылуы қатаң бақылау мен шарттардың сақталуына байланысты.

Қазақстанда шартты жазалар туралы заң жүйесін жақсартуға мынадай шаралар, даралау, айқын критерийлер, сот бақылауы, оңалту және білім беру, ҮЕҰ-мен әріптестік, судьяларды оқыту, деректерді жинау, халықаралық стандарттармен салыстыру, қоғамның қатысуы, өзгерістерге ден қою арқылы қол жеткізуге болады. Бұл шаралар барлық тараптардың мүдделерін және қоғамның оңалту және қауіпсіздік мақсаттарын ескере отырып, шартты жазалардың неғұрлым әділ және тиімді жүйесіне ықпал етуі мүмкін.