Қауіп-қатер факторлары, мониторингі, топтары

№ 2 Дәріс.

Қауіп-қатер факторлары,  мониторингі,  топтары.

Белгілі бір адамдар тобының немесе жалпы халықтың денсаулығын бағалау үшін индикаторлардың мынадай топтарын пайдалану қабылданған:

медициналық-демографиялық процестердің көрсеткіштері;

аурушаңдық көрсеткіштері;

мүгедектік көрсеткіштері;

физикалық денсаулық көрсеткіштері.

Бұдан басқа, халықтың жекелеген пациенттерінің денсаулығын кешенді бағалау үшін тұтастай алғанда келесі бес денсаулық тобы бөлінеді:

I топ-денсаулық;

II топ-қандай да бір созылмалы ауруы жоқ, бірақ әртүрлі функционалдық ауытқулары, иммунологиялық резистенттіліктің төмендеуі, жиі жедел аурулары және т. б. бар сау адамдар;

III топ-ағзаның негізгі функционалдық мүмкіндіктері сақталған ұзақ ағымдағы (созылмалы) аурулары бар науқастар;

IV топ-ағзаның функционалдық мүмкіндіктері төмендеген ұзақ ағымдағы (созылмалы) аурулары бар науқастар;

V топ – төсек режимін сақтауды қажет ететін ауыр науқастар.

ХАЛЫҚТЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫН АНЫҚТАЙТЫН ФАКТОРЛАР

Халықтың денсаулығы адамның өмір салтын, оның өмір сүру ортасын, тұқым қуалаушылық пен денсаулық сақтау жүйесінің жай-күйін айқындайтын факторлардың кешенді әсеріне негізделген.

Халық денсаулығының жай-күйін анықтайтын факторлардың келесі жіктемесі жалпы қабылданған:

әлеуметтік-экономикалық (өмір салты, еңбек жағдайлары, тұрғын үй жағдайлары, материалдық әл-қуат және т. б.);

әлеуметтік-биологиялық (жасы, жынысы, тұқым қуалаушылық және т. б.);

экологиялық-климаттық (ауа, су, топырақ жағдайы, күн радиациясының деңгейі және т. б.);

медициналық-ұйымдастыру (медициналық-әлеуметтік көмектің сапасы, тиімділігі, қол жетімділігі және т. б.)

Қазіргі уақытта, белгілі ғалым, академик РАМН Ю. П. Лисицынның пікірінше, денсаулық жағдайы мен өмір салтына 50% және одан да көп, қоршаған ортаның жай-күйіне (ластануына) 20%, генетикалық факторларға 20% және денсаулық сақтау жағдайына 10% тәуелді.

Аурулардың пайда болуына ықпал ететін адам денсаулығы үшін ықтимал қауіпті факторлар қауіп факторлары деп аталады. Аурудың тікелей себептерінен (вирустар, бактериялар және т.б.) айырмашылығы, қауіп факторлары аурудың пайда болуы мен дамуы үшін қолайсыз фон жасай отырып, жанама түрде әрекет етеді.

Осылайша, тұтастай алғанда мемлекеттің және денсаулық сақтаудың басты міндеті, атап айтқанда, тәуекел факторларының әсерін азайту және халықтың денсаулығына себепші болатын оң факторларды күшейту жөніндегі профилактикалық іс-шаралар кешенін әзірлеу мен іске асырудан тұрады.

Денсаулық-бұл бүкіл адамзат құндылықтарының иерархиялық сатысындағы жоғарғы сатының бірін алатын абсолюттік және еңсерілмейтін өмірлік құндылық. Денсаулық адамның барлық қажеттіліктерін қанағаттандыру деңгейіне тәуелді болатын ресурс болып табылады.

Адам денсаулығы физиологиялық механизмдерге, орта жағдайына бейімделуге, өзін-өзі ұйымдастыруға, өзін-өзі дамытуға және өзін-өзі сақтауға қабілеттілікке негізделген өмір сапасының санаты болып табылады.

Денсаулыққа деген қажеттілік жалпы сипатқа ие, ол жеке адамға да, жалпы қоғамға да тән. Денсаулық жағдайы адам өмірінің барлық салаларына әсер етеді. Ол адамның физикалық, психикалық және ақыл-ой қабілеттілігінің жоғары әлеуетіне негізделеді және оның толыққанды өмірінің кепілі болып табылады. Халықтың денсаулығы қоғамның экономикалық даму серпініне үлкен әсер етеді, оның әлеуметтік-этикалық жетілуін де өлшейді. Мұның бәрі жеке тұлғаға өз денсаулығына, ұрпақтарының денсаулығына және ол көмектесе алатын және көмектесуге тиіс адамдарға қатысты белгілі бір жауапкершілікті жүктейді.

Соңғы онжылдықта еліміз халқының барлық жас санатының денсаулық жағдайының нашарлағанын атап өтті. Денсаулық жағдайын интегралды сипаттайтын және мемлекеттің дамуы мен әл – ауқатының неғұрлым толық деңгейін көрсететін жетекші көрсеткіш-өмір сүру ұзақтығы.

Адам денсаулығына функционалдық көзқараспен байланысты оның жағдайын бағалау туралы мәселе туындайды. Бар сапалы және сандық денсаулық сипаттамалары өте кең ауқымға ие. Олар ағзаның өміршеңдік деңгейін, оның бейімделу мүмкіндіктерінің кеңдігін, ағзалар мен жүйелердің биологиялық белсенділігін, олардың регенерацияға қабілеттілігін және т. б. көрсетеді.