Өсімдіктер. Төменгі және жоғары сатыдағы өсімдіктер. Өсімдіктің даму кезеңдері

1 курс ДОТ (колледжден кейін)

Әсен Ұлпан Айдосқызы

Дәріс 1

Практикалық тапсырма 1

Өсімдіктер. Төменгі және жоғары сатыдағы өсімдіктер. Өсімдіктің даму кезеңдері.

Өсімдіктер төменгі сатыдағы жəне жоғарғы сатыдағы деп бөлінеді.

• Төменгі сатыдағы өсімдіктердің мүшелері болмайды. Олар сулы ортада тіршілік етугебейімделген. Бұл топтағы өсімдіктерге балдырлар жатады.

• Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің мүшелері толық жетіледі. Олардың тамыры,сабағы, жапырағы, гүлі мен жемісі болады. Мысалы, қарағай, арша, терек, итмұрын жоғарғы сатыдағы өсімдіктерге жатады. Мүк көбіне ылғалды ортада тіршілік етеді. Олардың тамыры болмаса да, жоғарғы сатыдағы өсімдікке жатады.

[pic 1]

[pic 2]

[pic 3]

[pic 4][pic 5][pic 6][pic 7]

[pic 8][pic 9]

[pic 10][pic 11][pic 12]

[pic 13][pic 14]

[pic 15]

[pic 16]

Практикалық сабақ 1. Өсімдік тұқымының таралуы. Өсімдіктің гүлі. Өсімдікті қорғау. Тұқымның түзілуі. Өсімдіктің дамуы.

Өсімдіктің тіршілігі тұқымның өнуінен басталады. Топыраққа түскен тұқым бірнеше күннен соң ылғалдың əсерінен ісініп, қабығын ашады. Оның ішінен алдымен тамыр шығып, тереңге бойлайды. Бұған дейін өз қорек затымен қоректенген тұқым енді тамыр арқылы топырақтан қорек ала бастайды. Сонан кейін сабақ пайда болады. Сабақтың бойында қылтиып бір-екі жапырақ шығады. Осы кішкентай өсімдік «өскін» деп аталады. Одан кейін гүл мен жеміс жетіледі. Жемісте қайтадан тұқым қалыптасады. Өсімдіктердің көпшілігі тұқымнан өсіп, қайтадан тұқым түзеді. Қайталанып отыратын үдеріс өсімдіктің тіршілік циклі деп аталады. Өсімдіктердің кейбірі белгілі бір тіршілік кезеңінде гүл түзеді. Гүл бірнеше бөліктен тұрады. Гүлді сыртынан жасыл түсті тостағанша жапырақшалар қоршайды. Олар гүлдің ішкі бөліктерін қорғайды. Тостағанша жапырақшалардың ішкі жағында түрлі түсті күлте жапырақшалар орналасады. Күлте жапырақшалардың ортасында тозаңқаптар мен жатын болады. Жатында жеміс пайда болады. Жемістің ішінде тұқым дамиды. Кейбір гүлдер жер қойнауындағы пайдалы қазбаларды табуға көмектеседі. Мысалы, адонис гүлі əктас мол жерде жайқалып өседі. Өсімдік тіршілігіндегі маңызды үдерістің бірі – тозаңдану. Гүлдің тозаңы тозаңқаптың ішінде жетіледі. Ол жетілген кезде тозаңқап ашылады да, тозаң сыртқа шашылады. Шашылған тозаң гүлдің ортасында орналасқан жатынға түседі. Тозаңның жатынға түсуін өсімдіктің тозаңдануы дейді. Тозаңдану жүргеннен кейін өсімдік гүлінің ортасында жеміс дамиды жəне тұқым түзіледі. Өсімдіктің тозаңдануына түрлі бунақденелілер, тіпті жел мен су қатысады. Кейде қоршаған ортаның қолайсыз əсері өсімдіктің тозаңдануына кедергі келтіреді. Мысалы, бедені түкті ара мен балара ғана тозаңдандырады.