Қанның құрамы және қасиеттері: Қызыл қанның анатомия және физиологиясы. Гемолиз.Қан топтары. Резус фактор

Қасиеттері

Қалыпты көрсеткіштері

Қанның тұтқырлығы

4-5

Қан жасушалары мен плазмадағы ірі молекулалық заттардың деңгейіне байланысты.

Осмостық қысымы  

Қанның құрамындағы тұздар (электролиттер) мөлшеріне байланысты туындайтын қысымды осмостық қысымы дейді.

290-310 мосм/л

Қанның осмостық қысымы негізінен NaCl иондарына байланысты.

Онкотикалық қысымы

Қанның құрамындағы белок молекулары тудыратын қысымды онкотикалық қысымы дейді.

3,0-4,0 мосм/л

Қан реакциясы (рН)

вена қанында   –   7,36
                                  артерия қанында – 7,42

Қан құрамындағы сутегі (Н+) мен гидроксил (ОН-) иондарының ара-қатынасына байланысты. Өте тұрақты көрсеткіштердің бірі, 0,1-0,2 мөлшерге өзгерсе қауіпті.

Қанның меншікті салмағы

Қанның меншікті салмағы-1,050-1,064

      плазманың меншікті салмағы  –  1,024-1,032
     формалық элементтердің

      меншікті салмағы  –  1,089-1,098

Қанның меншікті салмағы негізінен қан құрамындағы эритроциттердің аз-көптігіне байланысты (физиологиялық және патологиялық)

Түсі

Эритроциттер ішіндегі гемоглобиннің әртүрлі газдармен, басқа заттармен реакцияға түсіп, тиісті қосындылар түзуіне байланысты.  

Дәмі

Тұзды, құрамында NaCl көп болуына байланысты.  

Иісі

Құрамында тез буланатын май қышқылдарына байланысты.

Су 90-92%

Құрғақ заттар 8-10%

Органикалық заттар 7-9%

Бейорганикалық заттар 1%

Азотты

Азотсыз

Белоктар – 60-80 г/л

Билирубин – 8-20 ммоль/л

Na+ - 130-150 ммоль/л

Альбумин – 35-45 г/л

Липидтер – 4,0-8,0   ммоль/л

K+ - 3,0-8,0 ммоль/л

Глобулин – 20-35 г/л

Холестерин (жалпы) –3,0-7,0 ммоль/л

Cа+ +  - 2,5-2,75 ммоль/л

Фибриноген – 3-5 г/л

Глюкоза – 3,3-5,6 ммоль/л

Cl - - 95-110 ммоль/л

Қалдық азот - 14,3-28,6 ммоль/л

Mg+ + - 1 ммоль/л-ге дейін

Мочевина – 3,0-8,0

 ммоль/л

Гемоглобиннің газдармен қосындысы

Физиологиялық

Патологиялық

HbO2 – оксигемоглобин

HbCO – карбоксигемоглобин

HbCO2 – карбогемоглобин

HbOH – метгемоглобин

HHb – тотықсызданған гемоглобин

HbS – сульфгемоглобин

Гемолиздің түрі

Мысалдары

Биологиялық

Ішек құрттары мен жануарлар бөліп шығаратын

немесе өсімдіктерден алынатын сапонин(улы заттар)-гемолизиндердің əсерінен болады. Олардан бөлініп шығатын зат алмасу өнімдері,қан құйғанда сиыспау салдарынан пайда болатын улар эритроциттердің қабыған жидітіп, бұзады.

Химиялық

Эритроциттің липоид пен белоктан тұратын

мембранасын ерітетін химиялық заттардың əсерінен болады. Мысалы, сірке қышқылы, эфир, хлороформ, сілті.

Термиялық

Қанды біресе жылытып,біресе суытудан болады, әсіресе бұл мұздаған қанды еріткенде кездеседі. Кейбір пікірге қарағанда мұз кристалдары эритроцит қабығын жарақаттап жыртады екен.Дене температурасы42℃-тан асса да қан гемолизденеді. Ұзақ уақыт дене қызуы қалыпты болғанымен, кешке қарай 38-39℃-қа дейін көтеріліп отырса,эритроциттер гемолизденеді.

Механикалық

Қанды шайқап араластыру,сілті салдарынан эритроцит мембранасы зақымданады/жыртылады.Сол себепті, ыдыстағы қанды бір жерден екінші жерге апарғанда оларды шайқамай, абайлап тасу керек.

Физиологиялық

Сау адам денесінде болады. Денедегі ескірген

эритроциттер жарылып,олардың орнына сүйек

кемігінен шыққан жас эритроциттер қанға түседі.

Ескірген эритроциттердің біразы бауырда, көпшілігі

көкбауырда гемолизденеді.

Эритроцит 120 – 130 күн өмір сүреді.

Электрлік

Электр тогінің әсерінен болады. Сәуле энергиясы мен ультрадыбыс та электр күші сияқты эритроцит қабығын,тінін бұзып жарады (строматолиз)

Осмостық

Эритроциттің ішімен сыртындағы осмостық қысым айырмашылығынан тұрады. Қанға осмостық қысым аз ерітінді құйса,эритроциттің ішіне су кіреді де, ол ісінеді,судың кіруі тоқтамаса эритроциттің қабығы жарылып,ішіндегі гемоглобин сыртындағы ерітіндіге шығады. Cөйтіп қан гемолизге ұшырайды.