Учаскенің экологиялық және геоботаникалық сипаттамасы

 Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік  университеті

«Өсімдіктер жамылғысының қауымдастығы»

пәнінен дәрістер жинағы

6В01505-Биология мамандығы

студенттеріне арналған

Атаева Г.М.

 Актөбе

2023 ж.

1.1 Тақырыбы Учаскенің экологиялық және геоботаникалық сипаттамасы.

 Тақырыптың жоспары

1. Геоботаникалық сипаттамалар

2. Ақ жусан-бетеге қауымдастығы (құрғақ дала)

3. Қара жусан қауымдастығы (шөл дала)

Дәріс тезисі

Зерттелетін аймақтар тек микрорельефтік құрылымы бар жазық аудандармен шектелген, оларда келесі элементтер көрсетілген: микродепрессиялар, микроплакоралар, микро биіктіктер және жер тиінінің дөңестері. Сондықтан өсімдік жамылғысы дала кешені болып табылады. Микрорельефтің әрбір элементі өсімдіктер қауымдастығының белгілі бір жиынтығына, топырақ типіне, сондай-ақ гидротермиялық жағдайлардың ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Әр учаскеде өнімділік әр түрлі бірлестіктерге жататын қауымдастықтарда зерттелді.

Шалғынды-каштан топырақтарындағы шөпті-дәнді дақылды бірлестік (шалғынды дала). Бұл бірлестіктің қауымдастықтары тарелка тәрізді ойпаттармен - 10-25 см тереңдікте және одан да көп ылғал жиналатын микродепрессиялармен шектеледі. Әдетте олар дөңгелек пішінді, кейде тізбектермен біріктірілген.

     1 бөлім (Ақжайық ауданы). Қоғамдастық - шабындық, флористикалық құрамы бар 54 дақыл. Доминантты түрлері: репитерлер, Stipa capillata, S. lessingiana, Medicago romanica, Salvia nemorosa, Galium ruthenicum, Spiraea hypericifolia. Сондай-ақ едәуір молшылықта кездеседі: Bromopsis inermis, Ghycyrrhiza glabra, Poa pratensis, Carex stepnophylla, Artemisia dracunculus, проективті жамылғы 90-100% құрайды.

2-бөлім (Сырым ауданы). Қауымдастық шөптесінді дақылдар, флористикалық құрамы 46 түрден тұрады. Доминантты түрлері: репитерлер, Stipa lessingiana, Stipa capillata, Galium verum, Saussurea omara. Stipa sareptana, Agropyron pectinatum, Koeleria cristata, Salvia nemorosa, Carex praecox, Spiraea hyperecifolia да көп. Топырақтың проективті жамылғысы өсімдіктердің 80-90% құрайды.

Бекіту сұрақтары

1. Геоботаникалық сипаттамалар

2. Ақ жусан-бетеге қауымдастығы (құрғақ дала)

3. Қара жусан қауымдастығы (шөл дала)

 Әдебиет:

Негізгі әдебиет: 1-10

Қосымша әдебиет: 17-20

Интернет ресурстары:

1. stud.kz

2. razym.ru

3. turkaramamotoru.com

4.rusplant.ru

5. biofile.ru

1.2  Тақырыбы Өндіру және жою процестері. Шөптесін-дәнді-дақылдар ассоциациясы.

 Тақырыптың жоспары

1.Өнімділік-деструкциялық процестер

2.Әр түрлі шөпті дәнді дақылдар қауымдастығы

3. Фитоценоздың қалыптасуының ерекшеліктері

  Дәріс тезисі

Қауымдастықтардағы өндірістік-деструкциялық процестердің қарқындылығын бағалау жер үсті және жер асты салаларындағы тірі және өлі органикалық заттар қорларының динамикасына сәйкес баланстық теңдеулер негізінде минималды бағалау әдісімен жүргізілді [10, 18-30 Б.].

Келесі сипаттамалар үшін ең төменгі мәндер есептелді: жер үсті (Фр) және жер асты (Rр) органдарының өнімдері; жер үсті органдарының өлуі - жер үсті органдарының тозуға (Вр) ауысуы және  төсемнің пайда болуы және тамырлардың өлуі-Vр; МР төсемі мен жер асты өлі өсімдік қалдықтарының минералдануы Wр.

Өсімдіктер қауымдастығындағы өндірістік процестің негізгі сипаттамалары жер үсті (Фр) және жер асты (Rр) фитомассасының жылдық өсу мөлшері болып табылады. Өлі өсімдік қалдықтарының пайда болуы мен ыдырауының мөлшері мен қарқындылығы, топырақтағы қарашіріктің мөлшері мен жағдайы осы шамаларға байланысты.

Әрбір қауымдастықтағы бастапқы өнімнің өсу барысын талдау бақылау жылдарында жылдық өнімді қалыптастыру ырғағының екі түрін – дала және шөл-дала деп бөлуге мүмкіндік берді. Дала ырғағының түрі көктемгі-жазғы Фр мәндерінің максимумымен (мамыр-маусым) және жазғы-күзгі кезеңде өнімнің айтарлықтай қалыптаспауымен ерекшеленеді. Ритмиканың шөлді-дала түрі көктемгі-жазғы және күзгі кезеңдерде атап өтілетін Фр мәндерінің екі максимумының болуымен сипатталады, жазда Фр қалыптасуы шамалы, ал жазғы-күзгі уақытта (тамыз-қыркүйек) фитомассаның пайда болуы дерлік жоқ. Әрбір зерттелген дала кешені қауымдастығында бастапқы өнімнің өсу барысын талдаймыз.