В.И. Вернадскийдің «Биосфера туралы ілімі»

Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті

[pic 1]

СӨЖ

Тақырып: В.И. Вернадскийдің «Биосфера туралы ілімі»

Орындаған: Жұмақан Сұңқар

Мамандық: Дене шынықтыру және спорт

Тобы: 3курс 1топ

Алматы,2025

 МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Негізгі бөлім

1.В.И. Вернадскийдің өмірі мен ғылыми мұрасы

2.Биосфера ұғымы және оның құрылымы

3.Тірі заттың рөлі және биосфераның дамуы

4.Биосферадағы зат пен энергия айналымы

5.Ноосфера ұғымы және Вернадскийдің көзқарасы

Қорытынды

Вернадский ілімінің жалпы маңызы, қазіргі экологиялық және ғылыми көзқарастар жүйесіндегі орны.

КІРІСПЕ

Табиғат пен адамзат арасындағы өзара байланыс — адамзат өркениетінің бастауынан бері зерттеліп келе жатқан күрделі әрі маңызды тақырыптардың бірі. Адам өз өмірі мен дамуы үшін табиғаттың байлығына, энергиясына және экожүйелердің тұрақтылығына тәуелді. Алайда ХХ ғасырдың басында ғылыми-техникалық прогрестің жедел дамуы табиғат ресурстарының шамадан тыс пайдаланылуына, экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуына әкелді. Бұл жағдай ғалымдарды табиғаттың біртұтас жүйе ретіндегі заңдылықтарын терең түсінуге итермеледі.

Осы бағытта ерекше орын алған ғалым — Владимир Иванович Вернадский (1863–1945). Ол биосфера туралы ілімнің негізін қалаған ұлы табиғат зерттеушісі, геохимик және философ. Вернадскийдің еңбектері Жер ғаламшарының тіршілік қабатын, тірі және өлі табиғаттың өзара әсерін жаңа ғылыми тұрғыдан қарастырды.

Вернадскийдің басты идеясы – тіршілік пен табиғи процестердің ажырамас байланысын көрсету, яғни тірі организмдердің Жердің химиялық және физикалық бет-бейнесін өзгертудегі рөлін дәлелдеу болды. Оның «Биосфера туралы ілімі» кейіннен экология ғылымының, биогеохимия мен геоэкологияның іргетасына айналды.

Қазіргі таңда биосфера ұғымы тек ғылыми теория емес, адамзаттың өмір сүруінің экологиялық негізі ретінде қарастырылады. Климаттың өзгеруі, экологиялық дағдарыс, табиғи ресурстардың сарқылуы сияқты жаһандық мәселелер Вернадскийдің идеяларының өзектілігін одан әрі арттыра түсуде.

Сондықтан бұл рефератта В.И. Вернадскийдің биосфера туралы ілімінің мазмұны, оның негізгі қағидалары мен қазіргі заман үшін маңызы қарастырылады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

В.И. Вернадскийдің өмірі мен ғылыми қызметі (толық нұсқа)

Владимир Иванович Вернадский — ХХ ғасырдың ең ұлы табиғат зерттеушілерінің бірі, ғалым әрі философ. Ол 1863 жылы 12 наурызда Санкт-Петербург қаласында білімді зиялы отбасында дүниеге келді. Әкесі – Иван Вернадский – Киев университетінің экономика профессоры, ал анасы – Мария Константиновна – жоғары білімді, ғылымға бейім жан болған. Осындай отбасылық орта оның ғылымға деген қызығушылығын ерте оятты.

Бала кезінен-ақ Вернадский табиғат құбылыстарына ерекше қызығушылық танытқан. 1881 жылы Санкт-Петербург университетінің жаратылыстану факультетіне түсіп, әйгілі ғалымдар — Д.И. Менделеев, А.А. Иностранцев, В.В. Докучаев сияқты ұстаздардан дәріс алған. Бұл тұлғалар жас ғалымның дүниетанымының қалыптасуына зор ықпал етті.

Оқуды тәмамдағаннан кейін Вернадский университетте қалып, минералогия және кристаллография саласында зерттеу жұмыстарын жүргізді. Ол алғашқылардың бірі болып минералдардың пайда болуы мен таралуын геохимиялық тұрғыдан түсіндіруге тырысты. Осылайша Вернадский геохимия, биогеохимия және радиогеология ғылымдарының негізін салушылардың бірі атанды.

1906–1911 жылдары ол Мәскеу университетінің ректоры қызметін атқарып, Ресейдегі жоғары білім мен ғылымның дамуына үлкен үлес қосты. Ғалымның ұйымдастырушылық қабілеті өте жоғары болған – ол көптеген ғылыми мекемелер мен академиялық зертханалардың құрылуына бастамашы болды.

1915 жылы ол Радиоактивті элементтерді зерттеу комитетін басқарып, кейін радиоактивтіліктің геологиялық процестерге әсерін зерттеді. Дәл осы кезде ғалымның назарында тірі және өлі табиғат арасындағы өзара байланыс мәселесі тұрды.