Атмосфералық жауын-шашынды бақылаудың негізгі әдістері мен құралдары

                Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

       «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК

[pic 1]

         СӨЖ №9

Тақырыбы: Атмосфералық жауын-шашынды бақылаудың негізгі әдістері мен құралдары

Тобы: Эг-31

Орындаған:Мелдеқұл Д.Е

Тексерген:Заңдыбай А.

Атмосфералық жауын-шашынды бақылаудың негізгі әдістері мен құралдары

Қазақстан Республикасы аумағындағы атмосфералық жауын-шашынның 2018 жылғы 1 тоқсандағы химиялық құрамы

Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамына бақылау 46 метеостанцияда (МС) жүргізілді.

Барлық анықталатын заттардың шоғыры, кадмий қоспағанда атмосфералық жауын-шашында шекті жол берілген шоғырдан (ШЖШ) аспады. Төменде жауын шашын құрамындағы жеке ластаушы заттар құрамына сипаттама берілген.

Иондар мөлшері Ең үлкен жалпы минерализация Аяққұм МС (Ақтөбе) – 366,5 мг/л, ең төменгі -17,8 мг/л көрсеткішімен Нұрлыкент МС (Жамбыл) байқалды. Басқа метеостанцияларды жалпы минерализация мөлшері 18,17 мг/л -134,1 мг/л шамасында, Аяққұм (Ақтөбе) мен Нұрлыкент (Жамбыл) метеостанцияларында байқалды.

Қазақстан Республикасы территориясы бойынша жауын шашын құрамында гидрокарбонаттар 41,8 %, сульфаттар 37,3 %, хлоридтер 23,1 %, кальций ионы 16,6 % және натрий ионы 13,7 % болды.

Аниондар Ең үлкен сульфаттар мөлшері (45,2 мг/л) Жезқазған МС мен Аул-4 МС және хлоридтер (51,2 мг/л) көрсеткіші Аяққұм МС белгіленді. Басқа метеостанцияларда сульфаттар көрсеткіші 2,9-34,4 мг/л мөлшерінде, хлоридтер 1,3-32,9 мг/л шамасында болды.

Ең үлкен нитраттар көрсеткіші (9,9 мг/л) Қарағанды АШСС МС, гидрокарбонаттар (113,9 мг/л) Аул-4 МС байқалды. Басқа метеостанцияларда нитраттар құрамы 0,7-3,9 мг/л шамасында, гидрокарбонаттар құрамы 5,1-43,6 мг/л шамасында белгіленді.

Катиондар Ең үлкен аммоний концентрациясы (2,9 мг/л) Аул-4 МС белгіленді. Басқа метеостанцияларда аммоний құрамы 0,2-2,7 мг/л шамасында болды.

Ең үлкен натрий көрсеткіші (34,3 мг/л) және калий көрсеткіші (28,2 мг/л) Аяққұм МС байқалды. Басқа метеостанцияларда натрий құрамы 0,6-20,1 мг/л шамасында, калий – 0,2-6,6 мг/л шамасында белгіленді.

Ең үлкен магний көрсеткіші (12,6 мг/л) Аяққұм МС кальций (29,5 мг/л) Атырау МС байқалды, басқа метеостанцияларда магний құрамы 0,4–11,9 мг/л шамасында, кальций –2,3-16,7 мг/л шамасында белгіленді.

Микроэлементер Ең үлкен қорғасын көрсеткіші Жезқазған МС (Қарағанды) – 2,8 мкг/л, басқа метеостанцияларда 0,00-1,3 мкг/л шамасында белгіленді.

Ең үлкен мыс көрсеткіші Жезқазған МС (Қарағанды) – 18,6 мкг/л, шамасында байқалды, басқа метеостанцияларда 0,00-11,2 мкг/л шамасында белгіленді.

Күшәла бойынша ең үлкен концентрация Балқаш МС (Қарағанды) - 10,2 мкг/л байқалды, басқа метеостанцияларда 0,00-1,3 мкг/л шамасында өзгерді.

Кадмий бойынша ең үлкен концентрация Қарағанды АШСС МС – 2,3 мкг/л (2,3 ШЖШ) тіркелді, басқа метеостанцияларда 0,00-1,6 шамасында өзгерді.

Сондай-ақ, кадмийдің рұқсат етілген жауын-шашын сынамасында нормадан асуы: шектен асу Қарағанды МС – 1,6 ШЖШ және Аул-4 МС (Алматы) – 1,5 ШЖШ, Аяққұм МС– 1,5 ШЖШ және Жезқазған МС-1,3 ШЖШ анықталды.

Үлесті электрөткізгіштігі Қазақстан аумағында атмосфералық жауын-шашынның үлесті электр өткізгіштігі 28,2 мкСм/см (Нұрлыкент МС) 591,1 мкСм/см (Аяққұм МС) аралығында ауытқыды.

Қышқылдылық Қазақстан аумағында жауын-шашында рН орташа шамасы 4,1 (КФМС «Бурабай» МС) – 7,5 (Астана МС) аралығында өзгерді.

Қазақстан Республикасы аумағында атмосфералық жауын-шашынның қышқылдылығы әлсіз қышқыл, орташа және сілтісі аз ортада болды..

Қазақстан Республикасы бойынша 2017-2018 жж арналған қар жамылғысының химиялық құрамы

Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамына бақылау 39 метеостанцияда (МС) жүргізілді.

Қар жамылғысының ластануы жай күйін бағалау үшін шаруашылық ауыз су және мәдени-тұрмыстық су пайдалану объектілеріндегі ластаушы заттар ШЖШ пайдаланылды (Қосымша 4).

Қазақстан Республикасы бойынша қар жамылғысында гидрокарбонаттар (44,5 %), сульфаттар (27,7 %), хлоридтер (10,9 %), кальций иондары (17,6 %), натрий иондары (6,6 %), магний иондары (3,5%) басым болып келеді.