Әл-Фарабидың «Ізгі қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат», «Бақытқа жету туралы кітап», «Бақытқа жол сілтеу» еңбектерінің негіз

Әл-Фарабидың «Ізгі қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат», «Бақытқа жету туралы кітап», «Бақытқа жол сілтеу» еңбектерінің негізінде бақыт ұғымы

Орындаған: Сайлау ӘдияШахмарданқызы

Журналистика факультеті

Баспасөз және БАҚ кафедрасы

201-топ

«Бақыт - бұл абсолютті жақсылық. Бақытқа жету және оны алу үшін қажет нәрсенің бәрі бірдей жақсы, бірақ оның өзі үшін емес, бақытқа жету үшін қажет болғандықтан. Кез келген жолмен бақытқа кедергі болатын нәрсе абсолютті зұлымдық болып табылады».

Әл-Фараби

Адам үшін ең үлкен бақыт – жақсылыққа ұмтылу. Бақыт ұғымы бақытты пайдалы немесе жағымды деген ұғымнан ажырататын ең жақсы адами қасиеттерді жүзеге асыруды білдіреді. Бақыт мәселесі этикалық-философиялық ілімдердегі басты мәселелердің бірі болып қала береді. Ол моральдық сананың ең тұрақты және сонымен бірге динамикалық қатынасының бірін құрайды. Бұл мәселені зерттеуге көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі барлық дәуірлер мен халықтардың ойшылдары көп көңіл бөлді. Бұл Эпикур мен Диоген, Сократ пен Аристотель, Сенека мен Марк Аврелий, Конфуций мен Лао-цзы, Л.Фейербах пен Ф.Ницше, Л.Н.Толстой мен В.В.Розанов және тағы басқалар. Бақыт идеясы этикалық ой тарихындағы алғашқылардың бірі болып табылады.

Бақыт мәселесі адамзат тарихында зерттелгеніне қарамастан, оны түсінудің әр жолы жаңа перспективалары ашылады. Философия тарихындағы әрбір дәуірдің өз «бақыт манифесті» бар. Сонымен бірге, сонау өткен дәуір ойшылдарының идеялары бізді өзінің тереңдігі мен өзіндік ерекшелігімен, қазіргі этикалық және философиялық ізденістермен үндестігімен жиі таң қалдырады.

Бұл мәселені ортағасырлық араб-мұсылман философиясы мен шығыс аристотелизмінің көрнекті өкілі, энциклопедист ғалым Әбу Наср ибн Мұхаммед әл-Фараби де назардан тыс қалдырған жоқ. Оның еңбегін зерттеушілер әл-Фарабидің этикалық ой-пікірінің дамуын бастайтын басты мәселе адамның сұлулық пен бақытқа қол жеткізуі, бүкіл әлеммен үйлесімді өмір сүре білу мәселесі екенін атап көрсетеді.

Ең алдымен, әл-Фарабидің бүкіл философиясы айқын гуманистік бағытпен сипатталатынын атап өткен жөн. Әл-Фараби гуманизмі адам тұлғасын абсолютті құндылық, ғаламның орталығы ретінде тануға негізделген. Ойшыл адамның және оның ақыл-ойының жетілдірілетін шексіз мүмкіндіктеріне сенді және адам кемелдікке ұмтылуы керек деп есептеді. Бұл Ренессанс гуманизмінің идеялары мен мұраттарымен үндескен озық, прогрессивті дүниетаным болды.

Әл-Фараби адамның кемелдігі бақытта деп есептейді. Ол кемелдік (арабша камал) ұғымын ізгілік пен бақытқа (араб. Са'ада) ұқсас деп есептейді. Оның ойынша, барлық адамдар жаратылысынан өз мақсаты ретінде кемелділікті таңдауға бейім, сондықтан оларға кемелдіктің мәнін және оған жету жолдарын түсіндіретін ілім қажет. Сонымен, бақытқа жету үшін оның теориялық негізі қажет. Әл-Фараби адамның бақытқа жетуінде философияның маңызы зор екенін атап көрсетеді: «Сұлулық бойымызда, ал бойымыздағы сұлулық философия өнерінің арқасында ғана болған кезде ғана бақытқа жетеміз. Философияның арқасында бақытқа қол жеткіземіз».