Әлеуметтік зерттеулер. Әлеуметтанулық құрылым және қоғамның стратификациясы

Әлеуметтік зерттеу дегеніміз әлеуметтік құбылыс жөнінде мағлумат алуға бағытталған

зерттеушінің іс- әрекеті. Максатына қарай, оның бірнеше түрін айырады. Алғашкы

ақпарат жинау үшін, тексеру құралы болып табылатын зерттеу барлаушы немесе

пилотаждық деп аталады. Зерттеу объектісіне сипаттама берілгенде- сипаттаушы

болады. Талдаушы зерттеу деп әлеуметтік процестін себептерін аңықтауың айтады.

Объектінің динамикасын қарауы – қайтара зерттеу деп аталады. Зерттеу жұмысын

бастамас бұрын не үшін зерттеу жұмысын жүргіземіз, қандай мәселе жөнінде, кім

арасында, қайда деген сұрақтарға жауап беруміз қажет.

Сондықтан, зерттеудін дизайның (бағдарламасын) дайындап, колданатын әдісті

белгілеп, зерттеу жұмысын ұйымдастыруын ойластырып анықтау керек.

Зерттеу жұмысын өткізудін бірінші кезені даярлық ден аталады. Барлық деректер бір

жүйеге жиналады, зерттеудін бағдарламасы дайындалады. Дизайн (бағдарлама) деген -

зерттеудін теориялық-методологиялық құжаты. Дизайның (бағдарламаның) екі

бөлімі бар – теориялық және процедурлық. Бірінші бөлімінде – тақырыпты, зерттеу

объектісін, пәнің, максатарын аныктау, жалпы түсініктерге нақты көріністерің табуосы процес операцияланау деп аталады, гипотезаларды қүрастыру, сұрыптау өткізу

жұмыстары жатады. Гипотеза деп әлеуметтік проблемаға болжам беруін айтады.

Сұрыптау, дегеніміз,- жауап беретін респондентерді тандау. Респондент - жауап

беруші. Зерттеудін объектісі - адамдар жиынтығы. Сұрыптауда генералдық, жиынтық,

тандау жиынтығын және репрезентативтік жиынтығын айырады.

Генералдық жиынтық – мәселеге қатынасы бар бақылаудын барлық бөлігінің

жиынтығы. Ол аймақтық, уақыт, сала немесе кәсіби шеңбері жағынан шектеулі

болады. Тандау жиынтық – генералдық жиынтықтың 10 пайызы, оның құрылымын

толық көрсетсе – ол, репрезентативтік, өкілділіктіқті болады. Сұрыптаудын турлері –

кездесойық, жүйелі, ұялы, қатпарлы, көпсатылы, жаппай, стратификациялық болады.

Кездесойықта – «кездесойық сандар» кестесі, тұған күніне қарай тандау сияқты

тәсілдер қолданады. Жиынтық жөнінде толықтай мағлумат болған кезде осы

сұрыптау пайдаланады. Жүелітүрі негізгі жиынтықтан әрбір 10-шы немесе 20-шы

адамды іріктеумен сиппатталады. Ұялы түрі кейбір статистикалық топтарды, мысалы

– бригаданы,жанұяны, студенттер тобын іріктеуден түрады. Қатпарлыда - жиынтық

бір неше қатпарларға бөлінеді. Көпсатылы – бірнеше кезеңге созылады.

Жаппай сұрыптауда зерттеу объектісіне кіретін респондентердін бәрі жауап береді.

Стратификациялық сұрауда әлеуметтік тенсіздік құрылымына кіретін топтар

зерттеленеді. Дизайның - бағдарламаның екінші бөлімі зерттеудің әдіс-тәсілдер

пайдалану жұмыстарын қамтиды. Социологиялық зерттеудің әдіс- тәсілдері – сұрау,

бақылау, эксперимент, құжаттарды талдау, контент-анализ. Сұрау жазбаша түрде –

сауалнама, ауызша түрде – сұхбат деп аталады. Сауалнама анкета арқылы өтеді.

Анкета құрамы – кіріспе бөлім, негізгі бөлім және паспортичкадан тұрады.

Паспортичка деген респондентің демографиялық сиппаттамасы. Сұхбат стандартсыз

және стандартық түрде өтеді. Стандартық – жоспар бойынша, стандартсыз – бостанды

түрде. Бақылау, ол – ұақиғаның сыртқы