Діни экстремизмге қарсы күрес жолдары

Діни экстремизмге қарсы күрес жолдары

Кіріспе

ХХІ ғасырда Қазақстан Республикасындағы діни экстремизм геосаяси мақсаттарға қол жеткізу үшін саясаттың бір бөлігіне және сыртқы саяси қызметті жүргізудің құралына айналған күрделі әлеуметтік проблемалардың біріне айналуда. Осы себепті нақты мақаланың өзектілігі күмән тудырмайды. XX және XXI ғғ. тоғысында діни экстремизм проблемалары тек Қазақстанда ғана емес және осы құбылыстарға қарсы іс-қимыл жекелеген мемлекеттер үшін де, жалпы әлемдік қоғамдастық үшін де маңызды мәселелердің біріне айналды. Бұл соңғы уақыттағы террористік акциялардың ауқымы мен сипатына байланысты, олардың мәнін өзгертіп, жеке адамнан және жеке ұлттықтан жалпы адамзаттық және жалпы планетарлық құбылысқа айналғанын көрсетеді. Осыған байланысты осы құбылыстарды еңсерудің барабар әдістерін әзірлеу, олардың алдын алу жолдарын және оларды еңсеру мен жою тетіктерін табу үшін терроризм мен діни экстремизм көріністерінің қазіргі заманғы нысандарының мәнін нақты анықтау қажет.

Сыртқы саяси контексте бұл проблемаға деген көзқарас оны жаһандық және аймақтық сипаттағы халықаралық ұйымдар аясында екіжақты деңгейде өзектендіруден көрінеді. Қазақстан өзін бейбіт қозғалыстар мен бастамалардың бастамашысы ретінде бірнеше онжылдық бойы айқындап келеді. Зерделенетін мәнмәтінде Н. Назарбаев бастамашылық еткен және Астанада өткізілетін Әлемдік діндер съезін атап өту қажет. Бұл іс-шара бір үстел басында түрлі әлемдік конфессиялардың өкілдерін жинай отырып, дәстүрлі діндер арасындағы диалог пен төзімділікті арттыру үшін құрылған. ҚР Президентінің сөйлеген сөздеріне контент-талдау көрсеткендей, олардың 72% - ында "терроризм" немесе "экстремизм" деген сөздер бар. Қазақстан халқына Жолдауының мәтініне сәйкес терроризм қаупі "жаңа жаһандық нақты ахуалдың" сипаттамаларының бірі болып табылады [1].

ҚР Президенті декларациялайтын негізгі саяси пропозицияларды келесіге бөлуге болады: арлық деңгейдегі лаңкестікпен, экстремизммен және радикализммен алдын ала күресу қажеттілігі; осы қатерлерге қарсы тұрудың қазақстандық ішкі құралдарын жетілдіру қажеттілігі; терроризм мен экстремизм қаупі алдында ұжымдық қауіпсіздіктің неғұрлым жоғары деңгейіне қол жеткізуге бағытталған халықаралық ынтымақтастықтың қажеттілігі.

Соңғы тармақ Н. Назарбаевтың БҰҰ-ның 70-ші ГА-да сөйлеген сөзін айқын көрсетеді, онда ол БҰҰ қамқорлығымен халықаралық терроризм мен экстремизмге қарсы іс-қимылдың бірыңғай әлемдік желісін құру туралы ұсыныс жасады [2]. Бұл ретте, аталған ұйымдардың қазіргі сын-тегеуріндер мен қатерлерге қарсы іс-қимылда тиімділігі жеткіліксіз екендігі және олардың құралдарын жаңартуды қажет ететіндігі атап көрсетіледі: терроризм мен экстремизмге қарсы күрестің тактикасы мен құқықтық шеңберін айқындайтын зорлық-зомбылық экстремизмі мен терроризмге қарсы күрес жөніндегі жан-жақты қамтылған Конвенцияны қабылдау, деструктивті ұяшықтарды қаржыландыруға қарсы іс-қимыл бойынша бірлескен жұмыс жүргізу, шекараларды насихаттау және заңсыз кесіп өту.

Іс жүзінде біздің мемлекеттеріміздің әрқайсысында экстремизмге қарсы іс-қимыл және оның алдын алу бойынша стратегия қалыптастырылған: мысалы, Қазақстанда бұл 2018-2022 жылдарға арналған Діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі екінші мемлекеттік бағдарлама. Бізде, көршілерімізде және жақын серіктестерімізде радикалдану траекториялары, қоғамның экстремистік идеологиядан қорғалу дәрежесі туралы айтарлықтай білім базасы жинақталған.

Жалпы, Қазақстан саяси дискурсында мемлекет халықаралық терроризммен күресте жетекші рөл атқарады,"қорғаушы" болып табылады. Сонымен қатар, бұл тұжырымдама азаматтық қоғамның мемлекетке тиесілі екендігін, үкіметтік емес ұйымдардың күш-жігерін және әрбір жеке азаматтың жоғары сана-сезімін көздейді.