Ұлттық құндылықтар студенттердiн бойына сiнiру жолдары

ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ СТУДЕНТТЕРДІҢ БОЙЫНА СІҢІРУ ЖОЛДАРЫ

Ұлттық құндылықтар – қандай да бір этникалық қауым өкілдерінің өзіндік тарихи көрінісі бар рухани мұраттарының жиынтығы. Ұлттық құндылықтардың әрбір халықтың өмірінде алатын орны өзгеше екені белгілі. Сондықтан да әрбір жаңа ұрпақ үшін мәнді тәрбие – ұлттық тұрғыдағы тәрбие үлгісі болып табылады.

Көп жылдық тарихи тәжірибе халықтың тарихын, оның мәдениетін, дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын, ойлау тәсілдерін білмей, жастар өзін-өзі танып, анықтай алмайтындығын дәлелдейді.

Студенттер қоғамның қоғамдық-саяси, экономикалық, мәдени, рухани жаңаруының маңызды субъектілері болып табылады. Олар қоғамда болып жатқан барлық процестерде маңызды орын алады, олар да белгілі бір себептердің әсерінен әлеуметтік дамуға қатысады.

Қазақстан Республикасының Президенті елдің болашағы жастардың әлеуетін жан-жақты дамытумен, оны жетілдірумен тікелей байланысты екенін атап өткен болатын. Бүгінгі таңдағы  басым міндеттердің бірі  студенттердің ақыл-ой қабілеттерінде, физикалық күштері мен мүмкіндіктерінде, Отанның өркендеуіне қамқорлық жасауында көрінетін рухани-интеллектуалдық қасиеттерін қалыптастыру.

Осы орайда руханият ұғымының мазмұнына түсініктеме беру орынды деп санаймыз. Тарихтан біздің халқымыздың ұлы тұлғалары әлемдік руханият пен мәдениетке елеулі үлес қосқаны белгілі. Атап айтқанда, Әбу Наср әл-Фараби  үйлесімді тұлғаны қалыптастыру тұжырымдамасын жасады. Әбу Әли Ибн Сина заманауи медицинаның негізін қалады. Имам Әл-Бухари хадистердің ғылыми негізін құрды. Әбу Насыр әл-Фарабидің пікірінше, кемелдікке жету үшін адам басқалардың көмегіне сүйенеді және олармен бірігуге тырысады.

Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан өзін тарихы бай, дәстүрі мен мәдениеті бар ел ретінде көрсете бастады. «Мәдени мұра» жобасы аясында тарихи ескерткіштер, тарихи мұралар, соның ішінде ауыз әдебиеті – яғни халық шығармашылығы да жарыққа шықты.

Оқу-тәрбие процесінде студенттерді өткеннің көрнекті ойшылдары жасаған рухани-педагогикалық мұрамен, олардың идеалдарымен және кемелді тұлғаны тәрбиелеу туралы көзқарастарымен таныстыру қажет. Нәтижесінде студенттер өздерінің болашақ өмірлік және күнделікті өмір салтын жоспарлай алады. Олардың жоспарларында ата-бабалардың педагогикалық-тәрбиелік мұрасын игеруге деген ұмтылыс көрініс табуы керек, өйткені ұлттық-рухани құндылықтар жастардың дүниетанымын, ойлауын, қызығушылықтары мен қажеттіліктерін қалыптастырудың жоғары мақсаттарын қамтиды.

Сұлулықты тану нәтижесінде студенттер көркемдік талғамды, эстетикалық дүниетанымды қалыптастырады, эмоционалды сала мен шығармашылық дағдыларды дамытады. Олардың барлығы ұлттық-рухани және білім беру-тәрбие құндылықтарымен байланысты. Мұнда "құндылық" ұғымын түсіндіру орынды болады. Ендеше түсіндіріп өтейік.  

"Құндылық" термині көптеген жылдар бойы ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде қолданылмаған, негізінен бұл ұғым адамның әлеуметтік қызметіне қатысты. Ежелгі грек философтары "құндылық", "құнды", "бағалау" ұғымдарын әлеуметтік шындыққа, адамның іс-әрекетін бағалауға қатысты, басқалардың жеке басын бағалаудың белгілі бір критерийі ретінде қарастырды. Мысалы, Аристотельдің пікірінше, құндылық ұғымын оқиғаны, қарым-қатынасты, жақсылық пен жамандық құбылыстарын бағалауда қолдануға болады.

Ал қазіргі зерттеушілер құндылықты былай сипаттайды. Құндылықтар адам бойындағы барлық негізгі және "ең жоғары" нәрсені сіңіреді, сондықтан адам өмір бойы барлық құндылықтарды пайдаланады.

• 1. Материалдық құндылықтар - еңбек және өндіріс құралдары, материалдық игіліктер.
• 2. Рухани құндылықтар-руханият, мәдениет, ғылыми, моральдық-эстетикалық теориялар, діни, тарихи, материалдық емес объектілер.
• 3. Табиғи құндылықтар-адамды қоршаған және оның өміріне қажетті табиғи ресурстар мен байлық, өсімдіктер мен жануарлар әлемі, жер асты және жер ресурстары, топырақ, су, ауа және т. б.
• 4. Экономикалық құндылықтар-техника мен технология, нарықтық қатынастар және т. б.
• 5. Қоғамдық-саяси құндылықтар-мемлекеттілік, демократия, заңдылық, бейбітшілік, Тәуелсіздік.
• 6. Педагогикалық құндылықтар-жеке тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін білім, оқыту және тәрбиелеу ұғымдарының жиынтығы.

Педагогикалық терминдер сөздігінде педагогикалық құндылықтар " білім мен тәрбие үшін құндылығы бар ұғымдар мен құбылыстар "ретінде қарастырылады [2, С. 102].

Қазақ халқының белгілі бір ерекше өзіндік ұлттық құндылықтары бар. Мысалы, ең бастысы ұлттық құндылықтар басқа халықтардың құндылықтарын құрметтеуді білдіреді. Шығыс халықтарының ұлттық құндылықтары туралы айта отырып, жеке тұлғаны тәрбиелеудің педагогикалық құндылықтарын ерекше атап өткен жөн. Дәлел ретінде Шығыс халықтарының тарихынан көптеген мысалдар келтіруге болады. Рухани мұраның бірқатар үлгілерін атауға жеткілікті:" фаргони астрономиясының негіздері", ибн Синоның" медицина канондары", Хорезмидің" алгоритмі", Берунидің" минералогиясы", Фаробидің" ізгі адамдар қаласы", Бухори, Термизий, Нақшбандий, Кубровий, Газзолий, Яссавий және басқалар.