Қазақстанның басқару тетігін модернизациялау

Мемлекеттік басқару жүйесін жүйелі жаңғырту процесін бірнеше негізгі кезеңдерге бөлуге болады. ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты ғалымдарының зерттеулеріне сәйкес " мемлекеттік басқару жүйесінің қалыптасуы мен дамуының бірінші кезеңі 1990-1993 жж.келіп, Қазақстанның дербес дамуға көшуі, елімізде егеменді мемлекеттік-әкімшілік жүйе негіздерінің қалыптасуы белгісімен өтті. Бұл кезеңнің басты ерекшелігі-негізгі өзгерістер жаңа жүйені құруға емес, бар жүйені жоюға бағытталған. Сол кездегі маңызды оқиғалардың мәні сол кездегі тоталитарлық жүйенің бұзылуы және бүкіл әлеуметтік қатынастар жүйесінің түбегейлі реформасы болды.

1990 жылғы 25 қазанда қабылданған "Қазақ КСР-інің Мемлекеттік Егемендігі туралы Декларация" елді жаңа мемлекеттік жайластыруды бастауға мүмкіндік берді, оның негізгі арқауы Республиканың мемлекеттік органдарын атқарушы, заң шығарушы және сот билік тармақтарына бөлу болды. Осыдан кейін "Қазақ КСР-інде мемлекеттік билік пен басқару құрылымын жетілдіру туралы" Заң, "ҚазССР Конституциясына" өзгерістер мен толықтырулар сияқты заңнамалық актілер ҚазССР Президентінің жоғары атқарушы биліктің басшысы болып табылатынын, премьер-Министр бастаған Министрлер Кабинеті құрылатынын айқындады.

Мемлекеттің мемлекеттік-саяси моделі құрылымының бастапқы кезеңінің осы және басқа да проблемаларын шешу үшін 1991 жылғы 16 желтоқсанда "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" Конституциялық заң қабылданды, онда басқа негіз қалаушы актілермен қатар Қазақстанның өз аумағында толық билікке ие және дербес ішкі және сыртқы саясат жүргізетін тәуелсіз және демократиялық мемлекет ретіндегі мәртебесі бекітілді. Мемлекеттік басқарудың жаңа жүйесін құрудың зерттеліп отырған кезеңі оның контурын ғана белгілеп, осал тұстарын ашып көрсетті, ал қабылданған нормативтік-заңнамалық актілер жетілмеген болса да, мемлекеттік басқарудың жаңа жүйесін қалыптастыруға негіз қалауға мүмкіндік берді. мемлекеттік басқару атқарушы билік

1993 жылғы қаңтарда ҚР Алғашқы Конституциясының қабылдануы мемлекеттік басқару жүйесін құрылымдық және функционалдық жаңғыртуды жалғастыруды ынталандырды. Бұқаралық ақпарат құралдарында сөйлеген сөзінде Н.Ә. Назарбаев сұхбатында: "1993 ж. қабылданған Конституция, мәні бойынша, Қоғамның әлеуметтік-экономикалық және саяси реформаларды жүргізуге қарсы шыққан бөлігі мен Қазақ КСР-нің демократиялық өркениетті қоғамға айналуының қажеттілігі мен сөзсіздігін түсінген басқа бөлігі арасындағы ымыра болып табылды", - деп атап өтті.. Өндірістің күрт төмендеуімен және инфляция деңгейінің жоғарылауымен сипатталатын экономикалық дағдарыс кезінде көптеген министрліктер мен ведомстволар жаңа экономикалық жағдайларға тиімді жауап беру үшін ұйымдық тұрғыдан қысқартылды және жойылды.

Мемлекеттік басқару жүйесін жаңғырту жөніндегі кейінгі қадамдар, бірінші кезекте, Қазақстанды осыдан туындайтын барлық саяси салдарлары бар президенттік республика ретінде айқындаған 1995 жылғы жаңа Конституцияның қабылдануына байланысты болды.

Еліміздің жаңа Конституциясы әзірленген уақытты еске ала отырып, Президент Н.Ә. Назарбаев: "сапалы жаңа жағдайға көшетін қоғамның өмірі соншалықты көп қырлы, сондықтан кез-келген мемлекеттік шешімдер мен құжаттар ерте ме, кеш пе уақыттың қалауынан артта қалады. Конституцияда да дәл солай болады, ол қоғам мен мемлекет өмірінде болып жатқан нақты процестерді барабар көрсетуге тиіс. Кез келген елдегі конституциялық процесс Конституцияның қабылдануымен тоқтамайды, әлеуметтік-экономикалық және саяси процестердің заңдық аясы қоғамда болып жатқан оқиғалардың динамикасына сәйкес келіп қана қоймай, одан да асып түсуге тиіс"

Құқықтық реформалар және заңдардың гуманизациялануы.

      Ең алдымен ҚР Конституциясына анықтама беріп кететін болсақ: ҚР конституциясы - демократиялық, өркениетті даму жолына түскен мемлекет пен қоғамның негізгі, басты нормативтік актісі. Әрине Қазақстан Республикасының Конституциясына 27 жылда төрт рет өзгертулер мен толықтырулар енгізілген болатын және бұл жасалған жұмыстар ҚР халқының өміріне, мемлекеттің өміріне жақсы жағынан әсерін тигізуде. Қазір тікелей сипаттамаға келейік.

             " Реформа заңдардың базалық салаларынан басталуға тиiс.