Қазақстанның Егемендігін

 Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі 1990 жылы 25 қазанда бар әлемге Қазақстанның Егемендігін паш етті. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақтың Кеңес социалистік республикасы Қазақстан Республикасы болып өзгертіліп, оның тәуелсіз, демократиялық, құқылы мелекет екендігі жарияланды. Бұл күн республика күні ретінде бүкіл әлемге танылды. Қазақстан ұзақ жылдар бойы Кеңестер Одағының құрамында болып келді. Төтенше орталықтанған әміршіл-әкімшіл басқару жүйесі бар бұл одақты қайта құру, оның құрамындағы республикалардың дербестігін күшейту мәселесі 90-жылдарда ашық қойыла бастады. Ондай ұснысты жасаушы Балтық жағалауы елдерінің басшылары болды. Қазақстан басшылары Одақты конфедеративтік негізде қайта құруды ұсынды. Бірақ сол кездегі Одақтың басшысы М.С.Горбачев бұл ұсыныстармен санасуға қабілетсіз болып шықты.

1991 жылғы 10 желтоқсанда «Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын Қазақстан Республикасы деп өзгерту туралы» Қазақ КСР-нің Заңы қабылданды. 1991 жылғы 10 желтоқсанындағы Заң қабылданған сәттен бастап, құжат «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы» деп аталды. Бұл декларация Қазақстанның дербес Конституциялық заңнамасына негіз қалады.

  1991 жылғы 16 желтоқсанда республика Жоғарғы Кеңесінің жетінші сессиясында парламент депутаттары Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң қабылдады. Заң 7  тараудан 18 баптан тұрады. Ол Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін бүкіл ғаламға жария еткен бірден бір маңызды тарихи құжат болып табылады.

 Бұл құжаттың негізгі талаптары мынандай: «Мемлекеттік тәуелсіздік туралы» Конституциялық заң бойынша Қазақстан Республикасы тәуелсіз, демократиялық және құқықтық мемлекет деп танылды. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстан Конституциялық заңға сәйкес өз аумағында бүкіл өкімет билігін толық иеленеді, ішкі және сыртқы саясатты дербес белгілеп, жүргізеді. Демократиялық және құқықтық мемлекетті құру стратегиялық мақсат болып табылады. Қазақстан республикасының бүкіл аумағында оның Конституциясы мен заңдары қабылданады. Қазақстан Республикасының аумағы қазіргі шекараларында біртұтас, бөлінбейтін және қол сұғуға болмайтын аумақ деп жарияланды.

«Мемлекеттік тәуелсіздік туралы» Конституциялық Заңының бірқатар ережелері Қазақстан Республикасының халқы мен азаматтарының мәртебесіне арналады. Қазақстан халқы Республикада егемендіктің бірден-бір иесі және мемлекеттік биліктің қайнар көзі болып табылады және ол оны тікелей де, өздері сыйлайтын мемлекеттік органдар арқылы да жүзеге асады. Заң Қазақстан халқын таптарға бөлмейді, қайта оны әлеуметтік тұрғыдан бірыңғай, тұтас құбылыс ретінде қарайды. Конституциялық заң мемлекеттік егемендіктің маңызды элементін – өз азаматтығының болуын баянды етті. Республиканың барлық азаматтары өздерінің ұлтына, ұстайтын дініне, қандай қоғамдық бірлестікке жататынына, тегіне әлеуметтік және мүліктік жағдайына, шұғылданатын қызметіне, тұрғылықты орнына қарамастан бірдей құқықтарды иеленіп, бірдей міндеткерлікте болатыны мойындалды.

Конституциялық заңда мемлекеттік тәуелсіздікті қорғауды ұйымдастыру мәселелеріне ерекше көніл бөлінеді. Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын қорғау мақсатында дербес қарулы күштерін құрады және өз аумағында әскерлерді, қару-жарақ пен техниканы орналастыру мәселелерін шешеді.

Конституциялық заңға сәйкес жер және оның қойнауы, су, әуе кеңістігі, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқада да табиғи ресурстар, экономикалық және ғылыми техникалық әлеует Қазақстан Республикасының айырықша меншігіне берілді. Аталмыш объектілердің бәрі Қазақстан республикасының мемлекеттік тәуелсіздігінің негізін құрайды. Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет мәртебесіне сай келетін дербес экономикалық жүйесі болуға тиіс. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстан Республикасының өзінің қаржы-несие, ақша, салық және кеден жүйесін құруға, сондай-ақ өзінің алтын қорын алмаз және валюта қорын құруға құқығы берілді. Сөйтіп конституциялық заң жаңа тәуелсіз мемлекет құрудың негізін қалады, оның басты нышандарын айқындады.