Қазақстанның 1991 жылы тәуелсіздік алғанға дейінгі тарихы

Қазақстанның 1991 жылы тәуелсіздік алғанға дейінгі тарихы – ол жасампаздық пен рухани күш – қайраттың , күрес пен табандылықтың жылнамасы. Мемлекеттік тәуелсіздікке қол жеткізу Қазақстанның көпғасырлық тарихындағы заманға сай мағызы бар оқиғаға айналды.Қазақстан тәуелсіздік алуға ықпал еткен оқиғалар. Қазақстанның тәуелсіздік алуы бұрынғы Кеғес қоғамында қалыптасқан ахуал қоғамдық жүйенің күйреуінің , кеңестер одағының тарауы салдары нәтижесінде іске асты.

Жылдары

Негізгі оқиғалары

1905-1917 жж.

(ХХ ғ. Басындағы Қазақстан)

Ресейде бірінші орыс революциясы .ХХ ғасырдың басында Қазақстанда Ресей империясының отаршылдық езгісі күшейе түсті.Патша үкіметі бір халықты екінші халыққа айдап сала отырып, ұлт мәдениетінің дамуын тежеді.Елде таптық – қайшылық шиеленісе түсті. Басталған орыс соғысы, оның империалистік сипаты және орыс әскерлерінің жеңілісі халық арасында патшалық режимге назарылық туындады..Қазақстанның барлық қалаларын 17 қазандағы малифистке арнайы саяси шерулер мен жиналыстар жариялай бастады.Оларды орыстар және жергілікті зиялылар ұйымдастырды. Бұл күндері Оралда Қаратаев пен Сейдаллин, Қарқаралыда Байтұрсыновпен Ақбаев т.б. ерекше белсенділік көрсетті.Ұйымдасқан түрде болған Өскен, Нілді, Кенші бас көтерушілердің кейбір талаптары қанағаттандырды: жалақыны көтерді, 8 сағаттық жұмыс енгізілді т.б. Бірақ ереуіл аяқталғаннан кейін олардың басшыларын жазалау басталды. Қазақ шаруаларының бірінші революциялық аграрлық қозғалысы ұлт азаттық күресімен ұштасты. Қазақ халқының азаттық күресіне ХІХ-XX ғасырларда қалыптасқан қазақ зиялылары үлкен үлес қосты. Олар, атап айтқанда, Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов және басқалар еді. Қазақ зиялыларының көшбасшылары халықтың саяси жағынан көзін ашу үшін оның бойында білімге деген құлшынысты ояту, сауатсыздықты жою қажет екенін түсінді 1905 жылғы тамызда II Николай патша Ресейдегі революциялық күштердің қысымымен империяның заң шығарушы және өкілетті органы ретінде Мемлекеттік Дума құру туралы манифеске қол қойды. «Қазақ» газеті шықты.Қазақтардың ұлт-азаттық көтерілісі болды. Бірінші Жалпықазақ съезді болып өтті. «Алаш» партиясы құрылды.

Қазақстандағы кеңестік құрылыстың қалыптасуы мен орнығуы кезеңі

(1918 – 1935жж).

Қазақстан аумағында азамат соғысы болды. Қырғыз АКСР-і құрылып, ол кейін Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасына айналды. Оңтүстік Қазақстан Республика құрамына қосылды. ЦИК КАССР шешімі бойынша астана Орынбордан Ақмешітке (Қызылорда) ауыстырылды. Голощекин Қазақстанда Кіші Қазан революциясын ұйымдастырды. Ұжымдастыру мен индустрияландыру саясаты орын алды. Қолдан ұйымдастырылған аштық пен ұжымдастыру нәтижесінде 2,5 млн қазақ қырылды.

Сталиндік – тоталитарлық Қазақстан (1936 – 1941жж.).

Қазақстан одақтас республика мәртебесіне ие болды. Қазақ интеллигенцияның жалпы қуғындалуы болды. Т.Рысқұлов, Н.Нұрмақов, С.Құтжанов, О.Исаев, Ж.Садуақасов, Т.Жүргенов және т.б. «тыңшылық қызметі» және «ұлттық фашишизм» деген айыппен айыпталса, ғылым мен мәдениеттің көрнекті қайраткерлері А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатұлы, Х.Досмұхамедұлы, М.Тынышбаев, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Б.Майлин, С.Асфендияров сияқты ғалымдарды ату жазасына, ал олардың отбасыларын қуғын-сүргінге ұшыратты. Оларға тағылған айып негізсіз болды.

Ұлы Отан соғысындағы Қазақстан (1941 – 1945 жж)

Ұлы Отан соғысы жылдары: 1,2 млн адам майданға жіберілді, 700 мың адам тыл жұмыстарында, 400 мың қазақ соғыста қаза тапты. Мұның өзі ауыр қасірет еді.

ХХ ғасырдың ІІ жартысыдағы реформалар кезіндегі Қазақстан (1946 – 1954жж)

Соғыстан кейінгі кезеңде