Қазақ халқы

Қазақ халқы түркітекес тілдердің қатарына жатып, басқа түркітектес ұлттары сияқты көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтын қолданған. Қазақтардың негізгі шаруашылық кәсібі мал өсіру болды. Мал шаруашылығына қоса егіншілікпен де айналықсан. Қазақтардың көші-қонының қашықтығы әр түрлі болып келеді. Мал шаруашылығымен айналысқан қазақтар жазық жерлерде қой, жылқы, түйе және сиыр баққан. Мал – жылдың төрт маусымында табиғи жайылымдарда бағылды. Жылқы тебіндеп жайылған соң ол мекендерге ірі қара, түйе және ұсақ мал – қой, ешкі жіберілетін. Мал басы көшпелі қазақтардың ішіп-жем, киім-кешк және тағаммен қамтамасыз етті.

Көшпелі өмір салтының да, қолдану себебі малға байланысты болған. Бұның бәріне бір-ақ себеп бар, ол тек малдың қамы. Малдың қамы жақсы болса, өздерінің де жағдайлары жақсы болған. Осы көпетеген жылдар бойы алған тәжірбиеге байланысты малдың жайылымын маусымдарға байланысты бөлген. Олар: қыста-қыстауға қазақтың байырғы қысқы мекенжайы, әдетте суы бар, ықтасынды, оты мол жерлерде орналасады. Айналасында ор қазылған қора жайлары болады. Көктеу–көктемгі қоныс. Осы кезеңде шөптің жаңадан қаулап шыққан кезінде, көктем айларында мал жаятын өріс. Жайлау – жазғы қоныс. Жайлауды суы мол, шөбі шүйгін, маса-сона, шыбын-шіркейі аз жерлерден таңдайды. Күзеуге мал баспаған, оты мол, қыстауға жақындау жайылым таңдап алынады.

Қазақтар үшін ең ауыр қиын-қыстау кездер жұт жылдары болды. Кейде көктайғақ мұздардаң немесе шөп шаппай қалудың салдарынан бүкіл мал қырылып қалатын. Сол себепті де, бір-бірімен амандасқанда «мал-жан аман ба?» деп бастайтын.

Ал жартылай көшпелілікке келсек мұнда егіншілік