ХХ ғасырдың басындағы Ресей империясындағы мұсылман- түрік қозғалысы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

___________________________________________________

ХХ ғасырдың басындағы Ресей империясындағы мұсылман- түрік қозғалысы

                                    Ғылыми жетекші:

Танабаева Н.С.

                                                     Орындаған:10 «А» сынып оқушы

Әділбек Айдана

Алматы, 2012 жыл

ЖОСПАР

         Кіріспе..............................................................................................................

І. Ресей империясындағы мұсылман- түрік қозғалысының бастаулары......................................................................................................

ІІ. Мұсылман- түрік қозғалысындағы жеке  тұлғалардың рөлі...................................................................................................................

ІІІ. Мұсылман-түрік қозғалысының «Тұтас Түркістан» идеясы........

      Қорытынды....................................................................................................

      Пайдаланылған әдебиеттер.........................................................................

                                                           Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі.      Уақыт - ескі мен жаңаны таразылап, бағалайтын, ескіні шаң қаптырып жұтатын, жаңаны сынап, жер жастандырып өзінің талабын сездіретін күш. Бірақ, осы күш - саяси қысым, геноцид, аласапыран, дүрбелең, тіпті, топан су болып көрініс беріп, тегеурінін сездіріп жатса да, өзінің қадір-қасиеті мен қызметінің қажеттілігін табиғи талаппен мойындататын-  тарих ғылымы.  Кеше діни-рухани желі, тарих ғылымы қазіргі замандағы орны  -  кешегі жетпіс жылдық аз ғана уақыттың ішінде зерттелуі  қажетсіз деп танытылды, идеологиялық қағажу көрді. Адам мен құндылық арасындағы қатынас бұзылды, тарих үзілді, мәдениет қайта түзілді. Бүгін сол құндылықтарымызды өзінің қалдырған мұрасы арқылы ұрпақтан ұрпаққа жеткізген тарихи тұлғаларымызға басқаша көзқараспен, оларға деген қатынасымызды қалпына келтіріп, тарихи сабақтастықты жалғап, төл мәдениетіміздің келбетін қайта танып, саралауға деген ұмтылыс бар.

     Еліміз тәуелсіздігін алғаннан бері Отан тарихын зерттеуде көптеген жетістіктерге қол жеткізілді. Қазіргі таңда ұлттық тарих ғылымы биік шыңдарға, белестерге көтерілуде. Алайда, нақты шешімін таппаған, әлі де болса зерделеуді қажет ететін мәселелер де баршылық. Сондай мәселелердің бірі, халқымыздың тарихында ерекше орын алатын –ХХ ғасырдың басындағы Ресей империясындағы мұсылман- түрік қозғалысының тарихы. Патшалық Ресейдің отарлау  саясатының бұғауынан шығуға тырысқан халық зиялылары мұсылмандық қозғалысты дүниеге әкелді.

      Жәдидшілік ағартушылық сипатта жүргізілген қозғалыс. Ол қоғамдық өмірдегі рухани тоқырауды  сынға алды, оны қайта жаңғыртуды көздеді.  Жәдидшілік түркі халықтарының Ресейге тәуелді емес болуын қалады.

    1916 жылғы көтеріліс,  яғни  ХХ ғасырдың басындағы түркі тектес халықтардың отарлық езгінің тереңдеп  кеткен тұсында мұсылмандық қозғалыс қалыптасты. Мұсылмандық қозғалыс құлдық психология мен елдің санасын улап, елдің қараң қалып отырғанына қарсы бағытталды. Бұл қозғалыс күш көрсету арқылы шовинизмге қарсы бағытталмады, ол бейбіт жолмен, яғни оқу ағарту арқылы халықтың санасын ояту мақсатында құрылды. Мұсылман қозғалысы нағыз елінің жанашыр, зиялы қауымының негізінде қалыптасты. Мұсылмандық қозғалытың, яғни жәдидизмнің негізін салушы  ―Гаспыралы.  Мұсылмандық бағыттың қазақ халқының сол кездегі саяси, мәдени тарихында алатын орны ерекше болып табылады. Кеңес үкіметі кезінде гуманитарлық ғылымдардың барлығы дерлік бұрмаланғаны бәрімізге белгілі