Аң стилінің шығу тарихы

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Қазақ елінің каһарман, ұшқыш әйелдің батырлығымен, майдандағы әрекеттерімен және өмір жолымен таныстыру. Оның майдандағы батырлықтарын таныстыру. Соғыс жылдарының шежіресіне назар аудару, фашизмнің қара түнегі ел басына төнгенде, Отанды қорғауға ерлермен бірге, әскери қызметке міндетті болмаса да мыңдаған қазақтың қыз-келіншектері де өз еріктерімет майданға аттанып, жауынгер атанған. Соңғы архивтік мәліметтерге сүйенсек, бір Қазақстанның өзінен 5183 қыз-келіншек аттанған екен. Ел басына күн туған қиын-қыстау күндерде олар азамат жүгін арқалап, уақыт сынынан, тарих талқысынан сүрінбей өтіп, батырлық пен табандылықты, Отанға шексіз берілгендіктің жарқын үлгілерін көрсетті. Штурман, гвардия лейтенанты, ержүрек Хиуаз Доспанова сияқты батыр қыздарымыздың ерліктерін бір мақала түгілі, бір кітапқа сыйғызу мүмкін емес. Дүниені дүр сілкіндірген сұрапыл соғыстың анықталмаған құпиялары әлі де жетерлік. Оның ішінде қазақ халқына қатысты ақиқаттың талай есігі жабылып, жарияланбағаны тағы бар.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Бұл тақырып кәзіргі күнге дейін зерттелініп жатыр.Қаһарман қыз Мәншүк Мамедова туралы: «Мәншүк туралы жыр» кәркем фильм түсірілді.(Авторы - А.Михалков, режиссері М.Бегалин), "Әлия-Мәншүк" поэмасы (Т.Молдағалиев) жазылды. Мәншүктін майдандас досы Александра Прокепенко танысқан уақытын былай сскс азады.

«…Біздер, орыс қыздар Мәншүкті Маша деп атасақ, ол сол арада жігерлі үнмен, мен қазақ қызымын, Мария-Маша, яғни Мәншүкпін, дәл осылай атаныздар деп нақпа-нақ жауап берді. Ол туралы басқа таныстаан да «Қарайгөр, нағыз характерлі қыз» деген ой түйді».

Ал Әлия Молдағулова туралы Б.Тәжібаев пен С.Байтерековтың "Әлия" әнін жазады, композитор Қожанбаев "Ару қыз, ержүрек қыз, Әлия қыз" әнін, Ә.Оралбай "Әлия"деректі повесін, Т.Молдағалиев "Әлия-Мәншүк"поэмасын жазды. Ал Хиуаз Доспанова туралы Марина Чечневаның "Менің қарулас достарым" естелік кітаптары бар, ал "Ана тілі"газетінде «Кіммен жұптасып ұшпады бұл Хиуаз, Полина Белкинамен де, Мария Носальмен де, Ирина Себровамен де, Юля Пашковамен де қосылып ұшты ғой, олардың барлығы да шебер ұшқыштар елі» деп жазылған жолдар бар.

Зерттеудің алдына қойған мақсат-міндеттері:

Тақырыптың өзектілігі мен оның зерттелу деңгейінен жұмыстың басты мақсатын айқындау мүмкіндігі туады. Оны Аң стилімен тұжырымдауға болады. Бұл мақсатты жүзеге асыру барысында мына міндеттерді шешуге тырыстық:

– Аң стилінің сол замандағы зерттеулерге сүйене отырып, оның пайда болу тарихын анықтау.

–Қазақстан аумағындағы Аң стилінің зерттеулері мен ескерткіштерін айқындау.

– «Аң стилінің» феноменінің қазақ халқының қолөнеріндегі және ою-өрнектеріндегі нышандарына мәдениеттанулық талдау беру.

– Сол замандағы ою-өрнекпен қазіргі замандағы ою-өрнектен айырмашылығын зерттеу.

«Аң стилінің» пайда болуы мен зерттеу үрдістері.

1.1 Аң стилінің шығу тарихы

Б.з.б VIII ғасырдан бастап Еуразия далалы аймақтар өңірінде аңдарды бейнелеу- аңдық стиль пайда болды. Бүгінде әлемдік өнердегі ең биік белестің бірі болып саналатын аң стилі - негізінен көшпелі халықтарға тән өрнек. Алып саулет кешендерінен бастап тұрмыстық заттарға дейін аң-құстың бейнесін салу бабаларымыздың асқан шеберлігінен, металмен жұмыс істеуді меңгергенінен, өндірістік тәжірибесінің мол болғанынан хабар береді.

Ертедегі суретшілердін шығармашылығы өздерінің айналасындағы жануарлар дүниесінің бейнелеріне етене жақын болды. Сақ шеберлері арқар мен таутекенің, жолбарыс пен қабанның, марал мен түйенің, дала кыраны мен киіктің, қасқыр мен қоянның,

...