Лингводидактиканың өзекті мәселелері

                          ЛИНГВОДИДАКТИКАНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Рахимбаева Баян Турабековна

аға оқытушы,Қарағанды университеті,Қарағанды қаласы.

 Темірхан Сания Қайратқызы

студент, Қарағанды университеті,Қарағанды қаласы.

   Мақалада болашақ аудармашылардың шет тілдерін оқытудағы тұжырымдамаларды зерттеудің мүмкіндіктері мен жолдары қарастырылады. Автор заманауи дидактикалық зерттеулердің пәнаралық сипатын атап өтеді, тұжырымдама теориясын лингвистика, мәдениеттану, психолингвистика тұрғысынан талдайды, сонымен қатар лингвоконцептодидактиканың жаңа ғылыми бағыт ретінде қалыптасу фактісін атап өтеді. Мақалада тұжырымдама туралы лингводидактикалық түсінік берілген, оның құрылымы мен семантикалық мазмұны талданған. Автор шет тіліндегі ұғымдарды меңгеру процесін егжей-тегжейлі сипаттайды және оны бірнеше кезеңдердің тізбегі ретінде ұсынады. Шет тіліндегі тұжырымдамаларды игеру тұжырымдамалық құзыреттілікті қалыптастырумен байланысты. Мақалада шет тілінің тұжырымдамаларын игеру шет тілінің лексикасын игерумен қатар жүруі керек екендігі атап өтілген. Сонымен қатар, ана тілінде сөйлейтіндер әлемінің тұжырымдамалық бейнесін қалыптастыруға мүмкіндік беретін шет тілдерін оқытуда шынайы материалдарды қолдану қажет. Шет тіліндегі тұжырымдамалармен танысу әсіресе бірнеше шет тілдерін оқитын және шет тіліндегі шындық ұғымдары мен құбылыстарын аудару проблемасына тап болатын болашақ аудармашыларға қатысты. Мақалада шет тілдерін оқытуда тұжырымдаманы қалай жүзеге асыруға болатындығы көрсетілген. Автор ағылшын тіліндегі "Travel" тұжырымдамасын үйренудің практикалық мысалын келтіреді, оны игеруге арналған жаттығулар мен тапсырмалардың мысалдарын, сондай-ақ тұжырымдаманың лексемаларын есте сақтаудың мнемотехникалық әдістерін ұсынады. Тұжырымдамалар болашақ аудармашылардың шет тілін оқыту мазмұнына енгізілуі керек екендігі атап өтілді. Бұл шет тіліндегі шындық туралы дұрыс идеяларды қалыптастыруға, туған және шет тіліндегі мәдениеттің фактілерін түсінуге, яғни мәдени рефлексияның қалыптасуына ықпал етеді.

   Қазіргі лингводидактика пәнаралық сипатқа ие, сондықтан дидактикалық зерттеулер жүргізу кезінде олар лингвистика, психолингвистика және лингвомәдениеттану деректеріне көбірек сүйенеді. Мұндай зерттеулерде тұжырымдама теориясы ерекше орын алады. Л.п. Тарнаева атап өткендей, лингводидактикадағы тұжырымдама теориясын қолдана отырып, зерттеушілер екпінді тілдік мақсаттардан сөйлеу әрекетіне қатысатын психикалық процестерге ауыстыруға тырысады [1]. Лингводидактиканың тұжырымдамалық аппаратына тұжырымдаманы енгізуді шет тілдерін оқытуда мәселелерді шешудің жаңа жолдарын табуға деген ұмтылыспен түсіндіруге болады. Тұжырымдаманың лингводидактикалық әлеуетін нақтылау үшін әр түрлі ғылымдарда осы терминді талдауға жүгіну керек.Тұжырымдаманың лингвистикалық ерекшелігі Н.Д. Арутюнова, Н.Ф. Алефиренко, а.п. Бабушкин, Н. Н. Болдырев, Т. В. Булыгина, Е. С. Кубрякова, Д. с. Лихачев, В. А. Маслова, М. в. Никитин, З. Д. Попова, И. А. Стернин, А. Д. Шмелев және басқа авторлар. Лингвистикалық әдебиеттерде тұжырымдама біздің санамыздың психикалық немесе психикалық ресурстарының бірлігі ретінде түсіндіріледі; жадтың, психикалық лексиканың, концептуалды жүйенің және ми тілінің жедел мазмұндық бірлігі (lingua mentalis), адам психикасында көрініс тапқан әлемнің бүкіл бейнесі [2]. Зерттеушілер тұжырымдаманы мәдениеттің фактісі ретінде анықтайды және оны әлемнің ғылыми бейнесімен салыстыра отырып, әлемнің аңғал бейнесімен байланыстырады [3;4]. Тұжырымдаманың психолингвистикалық ерекшелігі А.А. Залевскаяның еңбектерінде зерттелген, ол оны адамның психикалық өмірінің заңдылықтарына бағынатын динамикалық сипаттағы өздігінен жұмыс істейтін негізгі перцептивті-когнитивті-аффективті білім ретінде анықтайды" [5]. Осылайша, тұжырымдама психикалық бірлік, ақпаратты өңдеу және сақтау бірлігі, адам психикасының заңдарына бағынатын мәдени құбылыс ретінде әрекет етеді.