V. Frankl “logoterapiya”si: hayotning, muhabbatning, erkning va mas’uliyatning ma’nosi muammo sifatida

O’ZBEKISTON XALQARO ISLOM AKADEMIYASI

MUMTOZ SHARQ FILOLOGIYASI FAKULTETI

DIN PSIXOLOGIYASI VA PEDAGOGIKA KAFEDRASI

 PSIXOLOGIYA (DIN SOTSIOPSIXOLOGIYASI) BAKALAVR YO’NALISHI

“DIN PSIXOLOGIYASI” FANIDAN

KURS ISHI

MAVZU: “V. Frankl “logoterapiya”si: hayotning, muhabbatning, erkning va mas’uliyatning ma’nosi muammo sifatida”

 Bajardi: Psixologiya (din sotsiopsixologiyasi) yo’nalishi

               3-kurs talabasi Maxmudova Munisaxon

                                Ilmiy rahbar: “Din psixologiyasi va pedagogika”

     kafedrasi o’qituvchisi M. Isayeva

Toshkent-2023

MUNDARIJA:

KIRISH        

I BOB. V. FRANKLNING LOGOTERAPIYA ASOSLARI

1.1. V. Frankl tarjimai holi………………………………………………………...

1.2. Logoterapiyaning kelib chiqish tarixi va asoslari……………………………...

II BOB. V. FRANKL LOGOTERAPIYASIDA HAYOT MAZMUNI, MUHABBAT, ERK VA MAS’ULIYAT KOMPONENTLARI

2.1. Logoterapiyada “Hayot mazmuni” va “Muhabbat” tushunchalari

2.2. Logoterapiyada “Erk” va “Mas’uliyat” tushunchalari

Ⅲ BOB.

XULOSA        

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

I BOB. V. FRANKLNING LOGOTERAPIYA ASOSLARI

1.1. V. Frankl tarjimai holi

Viktor Emil Frankl – asli yahudiy bo’lgan avstriyalik faylasuf, psixolog va nevrolog. U bir necha yil fashistlarning kontslagerlarida bo'lgan va shundan so'ng u bemorlar orasida o'z joniga qasd qilish holatlarining oldini olishga qaratilgan ilmiy ish bilan shug'ullangan.

Viktor Frankl - Logoterapiya asoschisi hisoblanib, minglab ichkilikbozlarni, giyohvandlarni va hayotining ma'nosini yo'qotgan oddiy odamlarni qutqarishga muvaffaq bo'lgan.

Viktor Frankl 1905-yil 26-martda Vena shahrida yahudiy oilasida tug'ilgan. Bolaning otasi Ijtimoiy himoya vazirligida, onasi ham davlat xizmatida ishlagan edi. Viktor uch farzandli oilaning o'rta farzandi bo’lgan. Frankl onasi haqida eng iliq xotiralarni saqlab qolgan: u juda yumshoq va mehribon ayol edi. Bolaning otasi qattiqqo'lligi bilan ajralib turardi, ammo uning asosiy fazilatlari ehtiyotkorlik va odoblilik edi. Oila boshlig'ining tez-tez g'azablanishiga qaramay, barcha uy a'zolari o'zlarini mutlaqo xavfsiz his qilishar edi.

Uch yoshida Viktor ota-onasiga albatta shifokor bo'lishini aytadi. Yigit maktabni tamomlashdan ancha oldin “Falsafiy tafakkur psixologiyasi” nomli ilk ilmiy asarini yaratdi. Keyin u Vena universitetining tibbiyot fakultetiga o'qishga kirdi va u yerni psixiatriya va nevrologiya bo'yicha sertifikatlangan mutaxassis sifatida tamomladi.

Olimning professional tarjimai holi 1920-yillarda, u o'zining “Yoshlarga psixologik yordam” dasturini nashr etganida boshlangan. 1933-yilda yosh shifokor Avstriya poytaxtidagi tibbiyot muassasalaridan birida “O'z joniga qasd qilishning oldini olish bo'limi”ni boshqargan. Frankl aholining o'z joniga qasd qilishga moyil bo'lgan qatlamlariga psixologik yordam ko'rsatdi. O'ttizinchi yillarda professor tom ma'noda bir necha o'n minglab ayollarni o'limdan qutqardi.

Avstriya fashistlar Germaniyasining bir qismi bo'lganida, yahudiy bo'lgan shifokorlarga ariylarni davolash qat'iyan man etilgan edi. 1940-yillarning boshida Viktor Rotshild klinikasining nevrologiya bo'limi boshlig'i bo'ldi, u yerda yahudiylarga davolanishga ruxsat berildi. O'sha yillarda ko'plab iste'dodli shifokorlar natsistlar tomonidan qatag'on qilingan va Frankl psixiatr sifatidagi mavqeini neyroxirurgiyadagi ish bilan birlashtirishi kerak edi.

1941-yilda shifokor Amerika vizasini olish va bosib olingan vatanini tark etish imkoniyatiga ega bo'ldi. Biroq, Viktor rad etishga majbur bo'ldi. Chunki, uning keksa ota-onasi Avstriyada qolgan va ular vasiylikka muhtoj edi.

1942 yilda professor o'zining birinchi muddatini oldi va Teresyenshtadt Chexiya lageriga yuborildi, ota-onasi esa allaqachon o’sha yerda edi.

Ushbu lager boshqalardan tubdan farq qilar edi: bu yerda sinagoga joylashgan, teatrlar, ko'rgazmalar va turli xil hobbi guruhlari ishlar edi. Teresyenshtadt Qizil Xoch komissiyalariga namunali muassasa va hatto keksa yahudiylar uchun pansionat sifatida ko'rsatildi.

Natsistlarning "gumanizmi" ostida qattiq haqiqat yashiringan edi: pansionatda qisqa vaqt qolgandan so'ng, mahbuslar dahshatli o'lim lagerlariga yuborilar edi. So‘nggi kunlarini mashhur Osvensimda o‘tkazgan Viktorning onasi ham bu qismatdan qutulib qola olmadi. 1944-yil kuzida Frankl shafqatsiz Osventsimga o'tkazildi, ammo tez orada Dachau qamoqlaridan biri bo'lgan Tyurxaymga yuborildi.

Har bir lagerda shifokor baxtsizlikka uchragan o'rtoqlari bilan birga og'ir ish bilan band bolar edi. Kunduzi Viktor relslar yotqizar, kechqurun esa yangi do’stlariga psixologiya va alpinizm bo'yicha ma'ruzalar o'qib berar edi.

Frankl hayotning ma'nosini yo'qotgan mahbuslarga avtomashq texnikasini sinab ko'rishni taklif qildi. Bunda baxtsiz mahbuslarning har biri tez orada barcha qiyinchiliklarni yengib o'tishini va yaqinlari qurshovida bo'lishini tasavvur qilishlari kerak edi. Bu usulni o'ziga va boshqa mahbuslarga qo'llagan psixiatr qiziqarli xulosaga keldi: hayotning ma'nosiga intilish hamma uchun "ong osti xudosi" dan boshqa narsa emas. Maqsadga erishgan odam, hatto bunday qiyin sharoitlarda ham qadr-qimmatini va yashashni davom ettirish istagini saqlab qolishi mumkin. Keyinchalik bu nazariya "Insonning ma'no izlashi" kitobi va boshqa ba'zi asarlarning asosini tashkil etdi.

Frankl omon qolishga muvaffaq bo'ldi va 1945-yil aprel oyining oxirida u qolgan mahbuslar bilan birga amerikalik askarlar tomonidan ozod qilindi.

Konslagerdan keyin biroz tuzalgan olim ilmiy va jurnalistik faoliyatini davom ettirdi. O'z maqolalarida shifokor nemislarning fashizm uchun jamoaviy javobgarligini qat'iyan rad etdi. Shaxsiy tajribaga ko'ra, Frankl soqchilar orasida eng og'ir lagerlarda ham o'z boshliqlarining shafqatsiz buyruqlarini buzadigan rahmdil odamlar borligini esladi.

1946-yilda Viktor Venadagi psixoterapevtik klinikaning rahbari bo'ldi. U yerda davolashning eng samarali usullaridan biri bu "teskari" usul bo'lib, xotirasi yomon bo'lgan bemorga unutuvchanlik bo'yicha sayyora chempioni bo'lishni taklif qilishdi. Ajablanarlisi shundaki, bir necha seanslardan so'ng bunday bemorlarning xotirasi asta-sekin yaxshilandi. Klinikada logoterapiya texnikasidan ham faol foydalanilgan: bemorlarga ular haqiqatdan ham aqlliroq, samaraliroq va muvozanatliroq ekanliklari aytilgan. Davolash kursidan so'ng bemorlar haqiqatan ham bu idealga yaqinlashdilar.