Ыстыққа беріктік. Ыстыққа беріктікті арттыру жолдары

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ КАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

                   Физика-техникалық факультеті

               Қатты дене және бейсызық кафедрасы

            РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Ыстыққа беріктік. Ыстыққа беріктікті арттыру жолдары.

                                               Орындаған: Утарова Д.

                                               Тексерген: Сыздыкова Б.

                                   Алматы,2020

                                Ыстыққа беріктік

Ыстыққа беріктік - бұл металдың жоғары температурада пластикалық деформацияға және қирауға қарсы тұру қабілеті.  Ыстыққа берік материалдар жылжымалық құбылысы болған кезде жоғары температурада жұмыс істейтін бөлшектерді жасау үшін қолданылады.

 Ыстыққа беріктікті бағалау критерийлері қысқа мерзімді және ұзақ беріктік, жылжымалық болып табылады.

Қысқа мерзімді беріктік үзілу үлгілерінің созылуына арналған сынақтардың көмегімен айқындалады. Үлгілер пешке салынып, белгіленген температурада сыналады. Қысқа мерзімді беріктік [pic 1] , мысалы, [pic 2]300°С= 300 МПа.

 Беріктік сынақ ұзақтығына байланысты болады.

 Ұзақ мерзімді беріктік шегі - белгілі бір уақыт ішінде берілген температурада үлгінің бұзылуына әкелетін максималды кернеу[pic 3] болып саналады .  Мысалы [pic 4]= 200 МПа, жоғарғы индекс сынақ температурасын, ал төменгі-сағатпен берілген сынақ ұзақтығын білдіреді. Қазандық қондырғылары төмен беріктік мәнін қажет етеді, бірақ бірнеше жыл бойы.

 Жылжымалық-тұрақты температурада тұрақты жүктеме әсерінен металдың баяу пластикалық деформацияланатын қасиеті.

 Сынақтар кезінде үлгілерді берілген температурасы бар пешке орналастырады және тұрақты жүктеме салынады. Деформацияны индикаторлармен өлшейді.

 Қалыпты температурада және серпімділік шегінен жоғары кернеулерде [pic 5] жылжымалық байқалмайды, ал 0,6Тпл-ден жоғары температурада, ыдырау процестері болған кезде және серпімділік шегінен жоғары кернеулерде[pic 6]  жылжымалық байқалады.

[pic 7]       Жылжымалық қисығы.

1. ОА-жүктемені салу кезіндегі үлгінің серпімді деформациясы;

2. АВ-жылжымалықтың бастапқы жылдамдығына сәйкес келетін учаскесі;

 3. ВС-ұзару тұрақты жылдамдыққа ие болған кезде тұрақты жылжымалық жылдамдығының учаскесі.

Егер кернеу жеткілікті үлкен болса, онда үлгінің бұзылуының басталуымен байланысты үшінші кезең (СД бөлімі) өтеді.

Көміртекті болаттар үшін жылжығыштық 400°С-тан жоғары қыздыру кезінде байқалады. Жылжығыштық шегі-берілген температурада белгілі бір уақыт ішінде берілген жалпы ұзарту немесе берілген деформация жылдамдығын тудыратын кернеу [pic 8].  Мысалы, [pic 9][pic 10]Мпа, бұл жерде жоғарғы индекс – сынау температурасы, бірінші төменгі индекс – пайызбен берілген жиынтық ұзарту, екіншісі – сағатпен берілген сынақ ұзақтығы.

         Ыстыкка беріктікті арттыру жолдары

Ыстыққа беріктікті арттыру үшін дислокацияның қозғалғыштығын мүмкіндігінше шектеу және диффузиялық процестерді бәсеңдету қажет. Бұл атомаралық байланыстардың беріктігін арттыру, түйіршіктердің ішінде және олардың шекараларында дислокацияны жылжыту үшін кедергілер жасау және түйіршіктердің мөлшерін арттыру арқылы мүмкін болады.

Ыстыққа беріктікті арттырудың негізгі бағыттары:

1) атомаралық байланыстардың беріктігін арттыру;

2) түйіршік мөлшерін ұлғайту;

3) ұсақ дисперсті қатаю фазасымен гетерофазалық құрылымды қалыптастыру.