Соқтығысу түрлері

Сыздыкова Жанерке ЯФ-51

СОҚТЫҒЫСУ ТҮРЛЕРІ

Жоспар:

1. Ядролық реакциялар;

2. Серпімді соқтығысулар;

3. Серпімсіз соқтығысулар;

4. Абсолютті серпімсіз соқтығысулар;

5. Explosion;

6. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Бөлшектер физикасында "соқтығысу" термині екі протонның бір-бірінен өтіп бара жатқанын және олардың негізгі компоненттері бір-біріне жақын орналасқанын білдіреді.

        Соқтығысуларды бірнеше санатқа бөледі:

• ядролық реакциялар (nuclear reactions);
• серпімді (elastic collisions);
• серпімсіз (inelastic collisions);
• абсолютті серпімсіз (absolute inelastic collisions);
• explosion (жарылыс, взрыв).

Ядролық реакциялар. Екібөлшекті соқтығысудың жалпы жағдайын қарастырайық. m1 және m2 бөлшектер соқтығысып, нәтижесінде реакцияның екі өнімі пайда болады: m3 және m4 , және де олар бастапқы m1 және m2˗ден өзгеше болады.

[pic 1]

(Ядролық реакцияның схемалық диаграммасы)

• кез-келген ядролық реакцияда бірқатар физикалық шамалар сақталуы керек, негізгілері: заряд, сызықтық импульс және масса-энергия.
• сонымен қатар, соқтығысуға дейінгі және соқтығысудан кейінгі Z атомдар сандарының қосындысы және А атомдық массаларының қосындысы сақталуы керек. Яғни:

[pic 2]

және

[pic 3]

Серпімді соқтығысулар. Серпімді шашырау ˗ бұл екі бөлшектің соқтығысуының дербес жағдайы:

• соқтығысудан кейінгі өнімдер соқтығысуға дейінгі өнімдермен бірдей. Яғни,       m3 = m1 және m4 = m2.
• соқтығысуға дейінгі жалпы кинетикалық энергия мен импульс соқтығысқаннан кейін жалпы кинетикалық энергия және импульсқа тең.
• жалпы жағдайда обьектің бастапқы кинетикалық энергиясының ескерілмейтін шамалы үлесі екінші обьектке беріледі.

[pic 4]

(Серпімді соқтығысудың схемалық диаграммасы)

Серпімді соқтығысу үшін импульстің сақталу заңы:

[pic 5]

[pic 6]

Жылдамдықтары:

[pic 7]

[pic 8]

Мұндағы [pic 9]

Серпімсіз соқтығысулар. m1 обьектің m2 обьектке серпімсіз шашырауы кезінде, серпімді соқтығысудағыдай, соқтығысудан кейінгі өнімдер соқтығысуға дейінгі өнімдермен бірдей. Яғни, m3 = m1 және m4 = m2. Бірақ, снарядтың  нысанаға тек қана кинетикалық энергиясы берілмей, сонымен қатар Е* қозу энергиясы да беріледі. Мұндағы Е* қозу энергиясы: