Мұнай мен газды көтеру және өндіру әдістері

4-дәріс: Мұнай мен газды көтеру және өндіру әдістері

4.1 Механикалық, газлифт, сорғы жүйелері

Мұнай және газ өндіру кезінде ең негізгі міндеттердің бірі – қабаттан шыққан флюидті (мұнай, газ, су қоспасы) жер бетіне тиімді әрі үздіксіз көтеру. Қабат қысымы уақыт өте келе төмендеген жағдайда, табиғи энергия жеткіліксіз болып, қосымша жасанды әдістер қолданылады. Бұл әдістерді жалпы атаумен мұнайды жасанды көтеру әдістері (Artificial Lift Methods) деп атайды.

Жасанды көтерудің негізгі түрлеріне мыналар жатады:

1. Механикалық әдістер

2. Газлифт әдісі

3. Сорғы жүйелері (штангалық, электрлі орталықтан тепкіш сорғылар, гидравликалық сорғылар және т.б.)

1) Механикалық әдістер

Механикалық әдіс – мұнайды қабаттан жер бетіне көтеру үшін механикалық энергияны пайдалану тәсілі. Ең кең таралған түрі – **штангалық тереңдік сорап қондырғысы (ШТСҚ)**. Бұл әдісте жер үстінде орналасқан аттикі немесе сорапты станок қозғалысты береді, ол штанга арқылы тереңде орнатылған плунжерлі сорапқа беріледі. Плунжер қозғалысы нәтижесінде сұйық сорылып, жер бетіне көтеріледі.

Артықшылықтары: Қарапайым құрылым, қызмет көрсету жеңілдігі; Сенімділігі жоғары; Әртүрлі тереңдіктен мұнай өндіруге қолайлы.

Кемшіліктері: Терең ұңғымаларда тиімділігі төмендейді; Штангалардың сынуы, тозуы жиі болады; Өнім құрамында құм немесе парафин болса, істен шығу ықтималдығы жоғары.

2) Газлифт әдісі

Газлифт әдісі – ұңғымаға қысыммен газ айдап, сұйық бағанасының тығыздығын төмендету арқылы мұнайды жер бетіне көтеру әдісі. Газ ұңғыма түбіне немесе аралық тереңдікке арнайы клапандар арқылы айдалады. Газ сұйықпен араласқанда оның гидростатикалық қысымы азаяды, нәтижесінде қабат қысымының әсерімен мұнай жоғары көтеріледі.

Артықшылықтары: Терең ұңғымалар үшін тиімді; Құмды, парафинді, тұзды қабаттарда жақсы жұмыс істейді; Ұңғыманың өнімділігін реттеуге мүмкіндік береді.

Кемшіліктері: Қосымша компрессорлық станцияны қажет етеді; Газдың үздіксіз жеткізілуі шарт; Энергия шығыны салыстырмалы түрде жоғары.

3) Сорғы жүйелері

Сорғы жүйелері – мұнайды өндірудің ең кең таралған жасанды әдістері. Олар бірнеше түрге бөлінеді:

Электрлі орталықтан тепкіш сорғы (ЭОТС) – жоғары дебитті ұңғымаларда қолданылады. Қуатты электрқозғалтқыш сорғыны айналдырып, сұйықты көп көлемде көтеруге мүмкіндік береді. Артықшылығы – үлкен дебитпен өндіру, кемшілігі – энергия тұтынуының көптігі және жабдықтың күрделілігі.