Астықты және оны терең өңдеу өнімдерін өндіру мен экспорттаудың күшті және әлсіз жақтары

Тапсырма 2. 2-кестедегі - «Астықты және оны терең өңдеу өнімдерін өндіру мен экспорттаудың күшті және әлсіз жақтары» мәліметтерін талдау негізінде қорытынды жасап, оларды эссе түрінде ұсыныңыз.

Астық шаруашылығы мемлекеттердің азық-түлік қорында үлкен рөл атқарады. Астық-кез келген елдің бүкіл азық-түлік жүйесінің негізін құрайтын көп мақсатты, стратегиялық өнім, ал астықпен қамтамасыз ету дәрежесі елдің азық-түлік қауіпсіздігі мен экономикалық тәуелсіздігінің маңызды көрсеткіші болып табылады.

Астық сонымен қатар негізгі азық-түлік биржалық тауары болып табылады, азық-түлік тауарларының көпшілігінің бағасы белгілі бір дәрежеде астық бағасына байланысты қалыптасады.

Астық нарығының жағдайы әлемдік және ұлттық қауіпсіздікті сипаттайды. Кең таралған дәнді дақылдар-бидай, күріш және сұр нан деп аталатындар - қара бидай, арпа, сұлы, жүгері және басқалары. Астық шаруашылығында бидай өсіру белгілі бір сала ретінде қарастырылады, ал сауда тәуелсіз астық нарығы ретінде қарастырылады.

Астық нарығының экспорттық әлеуеті экономиканың аграрлық секторының климаттық, табиғи және басқа да объективті факторларды ескере отырып, тиісті сападағы астықтың сыртқы нарығына жыл сайын жеткізуді жүзеге асыру, сондай-ақ елдің ішкі қажеттіліктерін біртіндеп қамтамасыз ету қабілеті болып табылады. Астық нарығын қалыптастыру тетігі келтірілген, соның негізінде қазақстандық астық нарығының негізгі ерекшеліктері туындайды:

1. Қажеттіліктің төмен деңгейі және ішкі қажеттіліктердің өзіндік өндіріс көлемімен жоғары қамтылуы. Нәтижесінде жыл сайын Қазақстан астықты 3-5 млн тонна деңгейінде экспорттайды.

2. Елдің солтүстік бөлігіндегі астық егетін аймақтардың шоғырлануы. Бұл шағын фермерлердің іргелес сыртқы нарықтармен байланысына байланысты экспорттың әлсіз бақылануына әкеледі. Мәселен, мысалы, шекаралас аудандарда фермерлер көбінесе ресейлік трейдерлермен тығыз байланыста болады. Бұл қазақстандық нарыққа елеулі залал келтіруі мүмкін, әсіресе, егер трейдерлер жоғары баға ұсынса.

3. Халық тығыз қоныстанған және астық тапшылығы бар өңірлерге (Иран, Ирак, Ауғанстан, Орта Азия елдері, Моңғолия және т.б.) астық жеткізу мүмкіндіктерін ашатын елдің тиімді геосаяси жағдайы.

Қазақстан үшін астық өндірісі мен саудасы экономикалық жағынан да, саяси жағынан да стратегиялық маңызды мәселелер болып табылады. Жалпы, олардың бүгінгі жағдайын тұрақты дамып келе жатқан деп сипаттауға болады. Қазақстанда астық пен оның терең өңделген өнімдерін өндіру мен экспорттауды дамытудың күшті жақтары

• астық өндірісінің төмен құны;
• астық өндіруге қажетті жеткілікті жер ресурстарының болуы;
• ұн тартатын жабдықталған өнеркәсіп;
• құрғақ бидай клейковинасы, крахмал, биоэтанол өндірісі үшін жеткілікті шикізаттың болуы.

болып табылады.

 Осыдан сала өнімнің көлемін одан әрі ұлғайту және бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін үлкен ресурстық әлеуетке ие, бұл елдің астыққа деген ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыруға ғана емес, сонымен қатар әлемдік астық нарығында бәсекеге қабілетті қатысушы ретінде әрекет етуге мүмкіндік беретінін көре аламыз.

Сонымен қатар, ол Үкіметте республиканың экономикалық дамуындағы серпілісті қамтамасыз етіп қана қоймай, келесі онжылдықтың басында Аргентина, Австралия, Еуропа Одағы, Канада және АҚШ үстемдік ететін ең ірі астық экспорттаушылардың бестігіне кіруге мүмкіндік береді деп есептеледі.

Бірақ Қазақстанда астық пен оның терең өңделген өнімдерін өндіру мен экспорттауды дамытудың күшті жақтарынан басқа әлсіз жақтары да бар. Бұл :

• ауылшаруашылық        өндірістерінің        нашар техникалық жабдықталуы;
• агрохимиялық шаралардың жеткіліксіз деңгейі;
• қазақстандық        ұнның        әлемдік        брендінің болмауы;
• қатты        бидай        ұнынан        макарон        өнімдерін өндірудің мардымсыз көлемі.

болып табылады.

 Осы әлсіз жақтардын технологиясы туралы айтатын болсақ . Ауыл шаруашылығы министрлігі Орта мерзімді перспективада Қазақстанның астық бойынша экспорттық әлеуеті 50-60% - ға ұлғайтылуы мүмкін деп есептейді. Атап айтқанда, жаңа технологияларды қолдану есебінен ғана бидай өндірісі 13 млн тоннадан 19 млн тоннаға дейін, ал дәнді дақылдардың жалпы жылдық орташа өндірісі 26 млн тоннаға дейін өсуіруге мүмкіндік алмыз.