Актуалiзацыя пытання кампенсацыi маемаснага шкоды, прычыненай у стане пiльнай патрэбы i неабходнай абароны

АКТУАЛІЗАЦЫЯ ПЫТАННЯ КАМПЕНСАЦЫІ МАЁМАСНАГА ШКОДЫ, ПРЫЧЫНЕНАЙ Ў СТАНЕ ПІЛЬНАЙ ПАТРЭБЫ І НЕАБХОДНАЙ АБАРОНЫ

Шалыга А. Г. (БІП)

У цяперашні час застаецца актуальнай праблема захавання балансу інтарэсаў бакоў пры пакрыцці шкоды, прычыненай у стане крайняй неабходнасці, неабходнай абароны, а таксама ў абароне правоў, свабод і законных інтарэсаў грамадзян. Доказам гэтага з'яўляецца рэальнае жыццё і правапрымяняльная дзейнасць, якая паказвае, што праблема патрабуе далейшага навуковага абгрунтавання.

Нормамі грамадзянскага заканадаўства пытанні кампенсацыі шкоды, прычыненай у стане пільнай патрэбы і неабходнай абароны, замацаваны ў артыкулах 935 і 936 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей - ГК) [1]. На жаль, на дадзены момант дактрынальнае вызначэнне доследных паняццяў грамадзянскім заканадаўствам не прадугледжана, што прадставіла навуцы грамадзянскага права прапанаваць аўтарскае бачанне праблемы.

Так, на думку Д. А. Шалманова, істотныя характарыстыкі самаабароны як натуральнага і неад'емнага права чалавека заснаваны на канцэпцыі канстытуцыйных каштоўнасцяў. Па-першае, значэнні паказваюць не на рэкамендуемыя паводзіны, а на належныя. Права на самаабарону выкарыстоўваецца толькі па меркаванні і ініцыятыве самой асобы. Гэта спосаб самарэалізацыі асобы. Гэта адна з яго асаблівасцяў. Па-другое, каштоўнасці паказваюць правільный тыя паводзіны, якія з'яўляецца найлепшымі. Права на самаабарону накіравана на забеспячэнне індывідуальнага дабрабыту і міру для кожнага чалавека паасобку. Па-трэцяе, каштоўнасці не рэгулююць адносіны ў інтарэсах усіх. Яны павінны быць узгоднены паміж сабой, і гэта пагадненне будзе выказваць ідэнтычнасць гэтай супольнасці [4, С. 275]. Даследаванне паказала, што "самаабарона" як прававая катэгорыя мае месца ў грамадзянскім, сямейным, адміністрацыйным і крымінальным заканадаўстве, але ў той жа час вядуцца дыскусіі пра змест яе аб'екта і прадмета.

Г. А. Свердлік і Е. Л. Страунінг не згодныя з такой фармулёўкай. На іх думку, самаабарона – гэта дзеянні упаўнаважанай асобы, якія дапускаюцца законам ці дагаворам і накіраваны на забеспячэнне недатыкальнасці права, спыненне парушэнняў і ліквідацыю наступстваў гэтага парушэння [5, с. 17].

Рэгуляванне ўтрымання неабходнай абароны ў грамадзянскім праве шырэй, чым у крымінальным праве. Калі ў крымінальным праве неабходная абарона ставіцца да дзеянняў, якія хоць і падпадаюць пад прыкметы злачынства, але не прызнаюцца злачынствам, то ў грамадзянскім праве неабходная абарона таксама ўключае дзеянні, якія падпадаюць пад паняцце грамадзянскага правапарушэння, але не цягнуць прымянення мер юрыдычнай адказнасці.

Увагі патрабуе той факт, што неабходная абарона ў грамадзянскім праве мае свае асаблівасці. Яны заключаюцца ў тым, што гэта самастойныя дзеянні па спыненні парушэння грамадзянскага заканадаўства, распачатага шляхам псіхічнага або фізічнага прымусу.

Для таго, каб прызнаць дзеянні таго, хто абараняецца выканенымі ў стане неабходнай абароны, неабходна, каб