Азматтық құқықтық жауапкершілік

         Қазақстан Республикасының Білім жіне Ғылым Министрлігі

                  Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

                                             [pic 1]

                                   СӨЖ

 Тақырыбы: Азматтық құқықтық жауапкершілік.

Заң факультеті-205топ

 Орындаған:Әбіл Гаухар

 Тексерген: Мұқалдиева Гулия Бөкешқызы

    Негізінен,Азаматтық құқықта құқықтық қатынастарды реттеу үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілік қолданылады. Азаматтық-құқықтық жауапкершілік-азаматтың, заңды тұлғаның, лауазымды адамның, билік органының (құқық бұзушының) өз міндеттерін орындамауының, тиісті шарттармен және құжаттармен заңды түрде бекітілген, Азаматтық құқық нормаларымен белгіленген заңдық салдары болып табылатын заңдық жауапкершілік түрі. Азаматтық-құқықтық жауапкершілік-құқық бұзушыға заңда белгіленген іс жүргізу тәртібімен оған арнайы уәкілеттік берілген орган (сот, төрелік сот, аралық сот) қолданатын мемлекеттік-мәжбүрлеп ықпал ету нысандарының бірі. Ол құқық бұзушыға жүгінеді және заңда көзделген санкцияларды жүзеге асырудан тұрады деп есептелінеді.Азаматтық құқықта жауапкершілік заңға және шартқа сәйкес жүзеге асырылады.

    Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің өзіндік ерекшеліктері бар, олардың бастысы құқық бұзушыға экономикалық (мүліктік) әсер ету функциясы. Азаматтық-құқықтық жауаптылыққа тарту құқығы бұзылған адамның (кредитордың) не мемлекеттің мүддесі үшін құқық бұзушыға (борышкерге), әдетте, мүліктік сипаттағы теріс, экономикалық тиімсіз салдарға әкеп соғатын заңда немесе шартта белгіленген ықпал ету шараларын қолдану - залалдарды өтеу, тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды) төлеу, зиянды өтеу болып табылады. Бұл тек мүліктік құқықтардың бұзылуына ғана емес, сонымен қатар азаматтардың немесе ұйымдардың жеке мүліктік емес құқықтарына да қатысты болады.Мысалы, жалған ақпаратты тарату арқылы келтірілген моральдық зиянды өтеуді талап ету құқығы.Азаматтық-құқықтық жауапкершілік құқық бұзушыға мүліктік санкциялар қолдануда да көрінуі мүмкін (мысалы, жала жабу туралы ақпаратты жоққа шығару талабы).

Азаматтық-құқықтық жауаптылыққа әкеп соғатын және оны азаматтық құқықтар мен міндеттерді бұзушыға жүктеу үшін қажетті Жалпы шарттардың жиынтығы азаматтық құқық бұзушылықтың құрамын құрайды. Оларға:

 а) адамның өзіне жүктелген міндеттерді және басқа адамдардың субъективті құқықтарын құқыққа қарсы бұзуы;

б) зиянның немесе залалдың болуы;

в) құқық бұзушының құқыққа қарсы мінез-құлқы мен туындаған зиянды салдардың арасындағы себепті байланыс;

г) құқық бұзушының кінәсі жатады.

Азаматтық құқықта борышкердің кінәсі туралы болжам бар (кінәні қараңыз), яғни жауапкершіліктен босату үшін құқық бұзушы өзінің кінәсіздігін дәлелдеуі керек.

Негізге байланысты шарттық және шарттан тыс жауапкершілік бөлінеді. Шарттық жауапкершілік шарттан туындаған міндеттеме орындалмаған немесе тиісінше орындалмаған жағдайларда туындайды. Осындай азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің басталу шарттары заңмен және Шарт талаптарымен реттеледі. Шарттан тыс жауапкершілік жәбірленушіге онымен шарттық қатынастарда болмаған адам зиян немесе залал келтірген кезде пайда болады, мысалы, қылмыстық мінез-құлықпен, басқаларға төнетін қауіптің жоғарылауымен байланысты әрекеттермен және т.б. жеке адамға немесе мүлікке зиян келтірген кезде. Шарттан тыс азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің шарттары тек заңмен белгіленеді.

Азаматтық-құқықтық қатынастардың міндетті жағында бірнеше адам болған кезде олардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігі үлестік, ортақ немесе субсидиарлық болуы мүмкін.

Үлестік жауапкершілік кезінде борышкерлердің әрқайсысы заңда немесе шартта белгіленген белгілі бір үлесте жауапты болады. Мысалы, мұраны қабылдаған мұрагерлер мұра қалдырушының борыштары бойынша оларға мұра бойынша өткен мүліктің нақты құны (үлесі) мөлшерінде жауап береді. Үлестік жауапкершілік туралы ережелер бірнеше субъектілер (тұлғалар) үшін жауапкершіліктің өзге түрі заңда немесе шартта көзделмеген кезде қолданылады. Егер тараптардың үлестері заңда немесе шартта айқындалмаса, борышкерлердің әрқайсысы басқа үлестермен тең жауаптылықта болады.