Көздің қүрылысы

Көздің қүрылысы 

Көз алмасы (bulbus осиіі) үш кабыкшадан тұрады. Көздін сырткы бүлшык еттері бекитін көз алмасының сыртқы (фиброзды) қабықшасы (tunica fibrosa ЬиІЫ) корғаныш кызметін аткарады. Онын күрамында алдыңғы мөлдір бөлігін, немесе мөлдір қабықшасын (кейде касаң кабыкшасы деп те атайды), және арткы мөлдір емес бөлігін — склероны (ак кабык деп те атауға болады) ажыратады. Ортаңғы (тамырлы) қабықиіа (tunica vasculosa bulbi) зат алмасу үдерістерінде негізгі рөл аткарады. Ол үш бөліктен түрады: нұрлы кабыктык бөлігі, цилиарлык денелік бөлігі және меншікті тамырлы бөлігі — хородея (choroidea). Көздің ішкі қабықшасы — торлы қабықша (tunica interna bulbi, retina) — көру анализаторының сенсорлык, рецепторлык. бөлігі, ол жерде сәуленің әсерінен көру пигменттерінің фотохимиялык айналысы — фототрасдукция, нейрондардың биоэлекгрлік белсенділігінің өзгеруі және сырткы әлем туралы мағлұмат кыртыс асты және кыртыстык көру орталығына жеткізілуі жүреді. Көздің кабыкшалары және олардың туындылары үш кызметтік — сэуле сындырғыш немесе диоптрикалык (мөлдір кабыкша, көздің алдыңғы және артқы камераларының сүйыктығы, көз бұршағы және шыны тәрізді дене); аккомодациялық (нүрлы кабыкша, кірпікшелі өсінділерімен кірпікшелі дене); рецепторлық (торлы кабыкша) аппараттарды калыптастырады

Сырткы фиброзды кабыкша — склера (sclera) күрамында, араларында жайпактанған фибробласттар және жеке орналаскан эластикалык талшыктары бар, коллаген талшыктарының шоғырлары болып табылатын тығыз пішінделген талшыкты дәнекер тіннен түзелген (12.2-сурет). Коллаген талшыктарының шоғырлары, жіңішкере келе, көздің мөлдір кабыкшасынын меншікті затына үласады. Көздің сәуле сындыру (диоптрикалык) аппаратынын кұрамына көздің мөлдір кабыкшасы, шыны тәрізді денс, көздің алдыңғы және арткы камераларының сүйыктыгы (сулы ылғалы) жатады.

Көздің мөлдір кабықшасы (cornea) көздің фиброзды кабыкшасының 1/16 бөлігін алып жатады және корғаныш кызметін аткара отырып, жоғары оптикалык гомогенділікпен ерекшеленеді, сәулені өткізеді және сындырады, сонымен коса, көздің сәуле сындырғыш аппаратынын кұрамдык бөлігі болып табылады. Көздің мөлдір кабықшасында микроскопиялык деңгейде бес кабатты ажыратады:

 • алдыңғы көпкабатты жазык мүйізденбейтін эпителий;

• алдыңғы шекаралық табақша (боумен мембранасы);

 • меншікті заты;

• арткы шекаралық табакша (десцемет мембранасы);

• арткы эпителий (алдыңғы камераның эндотелийі) (12.3-сурет).

Мөлдір қабықиіаның алдыңғы эпителийінің жасушалары (кератоцшптер) бірбіріне тығыз орналасып, бес кабат кұрайды, десмосомалар аркылы байланысады (12.3-суретті караңыз). Базальды кабат алдыңғы шекаралык табакшада орналаскан. Патологиялык жағдайларда (базальды кабаттың және алдыңғы шекаралык табақшаның әлсіз байланысуының нәтижесінде) базальды кабаттың шекаралык табакшадан ажырауы байкалады. Эпителийдін базальды кабатының жасушаларынын (камбиалды) пішіндері призма тәрізді болады, ядролары сопакша, жасушалардын жоғарғы үшына жакынырак орналасады. Базальды кабатка 2-3 катар көп кырлы жасушалар түйісе орналасады. Олардың жан-жакка созыла түскен канат тәрізді өсінділері (канатты немесе тікенекті жасушалар) эпителийдің көршілес жасушаларынын араларына ене орналасады. Қанатты жасушалардын ядролары дөнгелектеу болып келеді. Жоғарғы екі эпителийлік кабат өте катты жайпактанған жасушалардан кұралып, мүйіздену белгілері болмайды. Эпителийдің сырткы кабаттары жасушаларынын үзара түскен жіңішке ядролары мөлдір кабыкшаның үстіңгі беткейіне параллельді орналаскан. Эпителийде көптеген бос жүйкелік аяктамалар болып, мөлдір кабыкшаның жоғары тактильді сезімталдығын калыптастырады. Мөлдір кабыкшаның үстін көзжас және конъюктивалық бездердің өнімдері ылғалдандырып тұрады да, ол көзді сыртқы әлемнің зиянды физикалык және химиялык ыкпалдарынан, бактериялардан қорғайды. Мөлдір кабыкшаның эпителийінің регенерациялык кабілеті жоғары болып келеді. Мөлдір кабыкшаның эпителийінің астында кұрылымсыз алдыңғы шекаралык табакша (lamina limitans anterior), калындығы 6—9 мкм боумен мембранасы орналаскан. Бұл ретсіз орналаскан коллаген фибриллаларыны эпител иоциттердщ тіршіліпнің өнімінің гомогенді кабаты. Боумен мембранасы мен эпителийдің арасындағы шекара анык байкалады, боумен мембранасының стромамен бірігуі елеусіз өтеді.