Жас ерекшелік физиологиясы

Салыстырмалы түрде динамикалық жұмысқа төзімділік жас ерекшелігіне байланысты 11 жасқа дейін жоғары емес екені белгілі. 11-12 жастан бастап ұлдарда да, қыздарда  да төзімділік қарқынды түрде артады. 14 жаста бұлшық еттердің төзімділігі 50-70%, ал 16 жаста ересек адамның шыдамдылығының шамамен 80% құрайды.

     Әсіресе статикалық күштерге төзімділік 11-12 жастан бастап қарқынды өседі. Бұл динамикалық сападағы елеулі өзгерістер бастауыш мектеп жасында байқалады.  11-14 жастағы мектеп оқушыларында балтыр бұлшықеттері ең төзімді.  Жалпы алғанда, 17-19 жаста төзімділік ересектер деңгейінің 85% құрайды, ол 25-30 жаста максималды мәндерге жетеді.

     Бастауыш мектеп жасында дене жаттығуларын орындау қабілеті артады. 11-12 жастан бастап бұлшық ет жұмысының барлық көрсеткіштерінің жоғарылауы ерекше байқалады. Сонымен, 10 жастағы мектеп оқушыларының орындайтын динамикалық жұмысының көлемі (кг/м) 7 жастағы балалармен салыстырғанда 50%, ал 14-15 жаста 300-400% құрайды. 7 жастан 11 жасқа дейін еңбек қабілеті бар болғаны 30%-ға, ал 11 жастан 16 жасқа дейін 200%-дан астамға артады. Сол сияқты 12 жастан бастап мектеп оқушыларының статикалық кернеулер кезіндегі жұмыс қабілеттілігі тез өседі. Сонымен қатар, 15-16 жастағылардың өзінде 18 жастағы оқушылармен салыстырғанда еңбекке қабілеттілік 66-70% құрайды, ал 18 жастағыларда жұмыс пен қуат көлемі тек қана ересектердегі көрсеткіштің төменгі шегіне жақындайды.  

(54 бет)

     Оңтайлы жаттығу әсерлері үшін физикалық белсенділік – 9-10 жастан 13-14 жасқа дейінгі жас, бұл кезде қозғалыс жүйесінің негізгі бөліктері мен қимыл қасиеттері барынша қарқынды қалыптасады.

     Қозғалыс дағдыларын дамытуға және қозғалыстарды үйлестіруге қатысты жаңа туған нәрестелерде шартсыз рефлекторлық негізге ие аяқ-қолдың, дененің және бастың тұрақсыз қозғалыстары байқалады. Жүзу шартсыз рефлексі ерекше қызығушылық тудырады, оның максималды көрінісі босанғаннан кейінгі дамудың 40-шы күні байқалады.  Бұл жаста бала суда жүзу қимылдарын жасап, оның үстінде 15 минутқа дейін (баланың басын тіреу болған жағдайда) ұстай алады.