Платонның «казармалық социолизм» теориясы

Ғ.ДАУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТ                                                                                                      Жылу энергетикасы және басқару жүйелері институты

                                       Студенттің өзіндік жұмысы

Пәні: Философия

Тақырыбы: Платонның «казармалық социолизм» теориясы

Мамандығы:  6B17108 Автоматтандыру және басқару

Орындаған: Калихаметов Аслан

Тобы: АУк 20-2

Тексерген:         Джаркинбаев Е.

_________         ___________ «____»______________________2022ж.

   (бағысы)                  (қолы)  

Алматы, 2022ж.

Философияның бүкіл бағытына атау берген Платон философиясының негізгі бөлігі — идеялар (Эйдос), екі әлемнің болуы туралы ілім: идеялар әлемі (Эйдос) және заттар әлемі немесе формалар. Идеялар (эйдосы) болып табылады заттардың келбеттері, олардың шығу тектері. Идеялар (эйдосалар) пішінсіз материядан пайда болған барлық заттардың негізінде жатыр. Идеялар-бәрінің қайнар көзі, материяның өзі ештеңе тудырмайды.

Идеялар әлемі (Эйдос) уақыт пен кеңістіктен тыс жерде бар. Бұл дүниеде белгілі бір иерархия бар, оның жоғарғы жағында барлық адамдар пайда болатын Жақсылық идеясы бар. Жақсылық абсолютті сұлулықпен бірдей, бірақ сонымен бірге бұл барлық бастаулардың бастауы және ғаламның Жаратушысы. Үңгір мифінде Жақсылық күн ретінде бейнеленген, идеялар үңгірдің алдында өтетін тіршілік иелері мен заттармен бейнеленген, ал үңгірдің өзі — материалдық әлемнің бейнесі.

Кез — келген нәрсенің немесе болмыстың идеясы (эйдос) ондағы ең терең, құпия және маңызды. Адамда идеяның рөлін оның өлмес жаны орындайды. Идеялар (Эйдос) тұрақтылық, бірлік және тазалық қасиеттеріне ие, ал заттар өзгергіштік, көптік және бұрмалану қасиеттеріне ие.

Адамның жаны Платонда шабандоз және екі жылқы, ақ және қара күйме түрінде көрінеді. Жылқы мінуші адамдағы ақылға қонымды бастаманы білдіреді, ал жылқылар: ақ — асыл, жанның жоғары қасиеттері, қара — құмарлық, тілек және инстинктивті бастама. Адам басқа әлемде болған кезде, ол (жылқы мінуші) құдайлармен бірге мәңгілік шындықты ойлауға мүмкіндік алады. Адам материалдық әлемде қайта туылған кезде, бұл шындықтарды білу оның жүрегінде жад ретінде қалады. Сондықтан, Платонның философиясына сәйкес, адам үшін білудің жалғыз жолы — есте сақтау, сенсорлық әлемдегі нәрселерден идеялардың "жарқырауын" табу. Адам идеялардың іздерін — сұлулық, махаббат немесе әділ істер арқылы көре алса, Платонның айтуынша, ол жоғалтқан жанның қанаттары қайтадан өсе бастайды.

Платондағы мемлекет-бұл бірлескен қоныс. Бұл адам қажеттіліктерінің алуан түрлілігіне және осыдан туындайтын әлеуметтік еңбек бөлінісіне байланысты туындайды, онда әр адам кез-келген қолөнерге, өнерге ие болған кезде және басқа жұмыс түрлеріне алаңдамаса, адамның әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандыру оңайырақ болады. Сондықтан мемлекетте фермерлер, қолөнершілер, құрылысшылар, көпестер, саудагерлер мен жауынгерлер болуы керек.

Платон айыптаумен мемлекеттің қолданыстағы формаларына жатады. Әр мемлекетте мүліктік теңсіздік мемлекетті екіге бөледі: кедейлер мен байлар, бұл оны әлсіретеді.

Платон демократиялық мемлекетті сынайды, демократтың сатиралық бейнесін береді және мұндай мемлекеттегі бостандыққа әзіл айтады.

Демократиялық мемлекеттің типтік адамы-менмен, жалқау және ұятсыз. Алайда, менмендік ағартушылық деп аталады; айырмашылық - еркіндік; әдепсіздік - ұлылық; ұятсыздық - батылдық.

Демократиялық мемлекет зұлымдыққа оңай түседі, өйткені шамадан тыс Бостандық шамадан тыс құлдыққа оңай түседі.

Платон демократияны ғана емес, тиранияны да қабылдамайды. Ол олигархия мен әскери билікке теріс қатысты. Платон мемлекеттік жүйенің осы төрт түріне өзінің идеалды мемлекетімен қайшы келеді.