Мораль және қоғамның басқа салалары

Коммерциялық емес ашық акционерлік қоғам

ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

№ 1 С Е М Е С Т Р Л І К    Ж Ұ М Ы С

Этика және сыбайлас жемқорлыққа қарсы

мәдениет негіздері пәні

 Тақырып:       «Мораль және қоғамның басқа салалары»

 Мамандығы   Ақпараттық технологиялар  6В06102  

Орындаған:    Қуатбекова Ақерке  Мұратқызы     Тобы : ИСк20-1        

                                          (Аты-жөні)                                                                       

Тексерген:  аға оқытушы  Танирбергенова Р.К

                                           (Аты-жөні, атағы, қызметі)

 ___________           __________ «_____» ______________2020__ж.

    (Бағасы)                                       (Қолы)

Алматы, 2020

Мораль және қоғамның басқа салалары

Жоспар:

1 Моральдық таңдау және моральдық ережелер

2 Этика және психология. Мораль және саясат

3 Мораль және құқық. Мораль және өнер

Кіріспе

"Мораль" сөзі лат тілінен шыққан. Mores - әдет-ғұрып. Мораль – бұл адами қатынастарды биологиялық емес реттеудің ерекше мәдени және нормативтік нысаны. Мораль-күрделі Білім. Мораль саласында моральдық сана, моральдық қатынастар, моральдық әрекеттер сияқты элементтер ерекшеленеді. Мәдениеттің нысаны ретіндегі моральдың өзіндік ерекшеліктері моральды әдет-ғұрып пен заңмен салыстыруда айқын көрінеді. Моральдық нормаларға негізделген мінез-құлық және әдет-ғұрыпқа негізделген мінез-құлық бір қарағанда ұқсас. Шынында да, мораль да, әдет-ғұрып та адами қатынастарды реттейді. Мораль да, әдет-ғұрып та институционализацияланбаған, яғни олар оларды мәжбүрлеп орындауға тырысатын арнайы мекемеден шықпайды. Мораль да, әдет — ғұрып та мораль деп аталатын нәрсені анықтайды-белгілі бір қоғамдастықта кең таралған мінез-құлық нормалары. Бірақ әдет-ғұрып пен моральдық мінез-құлыққа негізделген мінез-құлық арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар. Әдет-ғұрыптар-бұқаралық мінез-құлықтың тұрақты, тарихи қалыптасқан стереотиптік формалары. Әдет-ғұрып, әдетте, сөзбе-сөз орындауды қажет етеді, моральдан айырмашылығы, ол жеке түсіндіруді қажет етпейді және оны білдірмейді. Әдет-ғұрып әртүрлі әлеуметтік топтардың өкілдерінен белгілі бір әрекеттерді жасауды талап етуі мүмкін. Моральдық талаптар бәріне бірдей. Мысалы, ежелгі ацтектердің әдет-ғұрпы бойынша шарап ішуге тек қарттарға рұқсат етілген. Әдет-ғұрыпты бұзған жас адам жазалануы керек еді. Бірдей заңсыздық үшін жазалар да бірдей болған жоқ. Кінәлінің әлеуметтік жағдайы неғұрлым жоғары болса, жаза соғұрлым қиын болды. Әдет-ғұрып моральға қарағанда қоғамдық пікірге көбірек тәуелді: әдет-ғұрыпты бұзу қоғамдық айыптауды тудырады. Моральдық норманы бұзу басқаларға көрінбеуі мүмкін. Әдет-ғұрыптың бұл ерекшелігі оның моральмен салыстырғанда сыртқы келбетімен байланысты. Әдет-ғұрып адамның жан дүниесіне әсер етпейді, ол белгілі бір дәрежеде "мақтаншақтық". Әдет-ғұрып адамға моральдық санаға тән жеке жетілдірудің перспективалық міндеттерін қоймайды. Моральдық талаптар  көбінесе күнделікті адам өмірінен алшақтайды. Моральдық жетілдіру үшін кейде күнделікті өмірді жеңу керек, әдеттегі, қайталанатын шеңберден шығып, қоғамдық пікірге қайшы келу керек. Әдет-ғұрып-стереотиптің қалыңдауы, өмірлік оқиғалардың қайталануы, бұл қоғамдық пікірге, ұжымдық жауапкершілікке қарсылық білдіру. Әдет-ғұрып өзіндік сипатқа ие, оған сәйкес және сәйкес келеді. Әдет-ғұрып мораль сияқты нормативті, бірақ бұл нормативтіліктің негіздемесі басқаша: "мұны істеу керек, өйткені бәрі осылай жасайды". Адам мен қоғамның қоғамдық өмірдің барлық аспектілерін — экономикалық, саяси, рухани және т.б. моральдық бағалауға, сондай-ақ экономикалық, саяси, діни, ғылыми, эстетикалық және басқа мақсаттарға моральдық негіздеме беру қабілетіне байланысты мораль қоғамдық өмірдің барлық салаларына енеді. Өмірде адамнан қоғамға қызмет етуді талап ететін мінез-құлық нормалары мен ережелері қолданылады. Олардың пайда болуы мен болуы адамдардың бірлескен, ұжымдық өмірінің объективті қажеттілігімен байланысты. Осылайша, адамның өмір сүру тәсілі адамдардың бір-біріне деген қажеттілігін тудырады деп айта аламыз. Мораль қоғамда үш құрылымдық элементтің жиынтығы ретінде әрекет етеді: моральдық қызмет, моральдық қатынастар және моральдық сана. Моральдың негізгі функцияларын ашпас бұрын, қоғамдағы мораль әрекеттерінің бірқатар ерекшеліктерін атап өтеміз. Айта кету керек, белгілі бір стереотип, шаблон, адам мінез-құлқының алгоритмі Моральдық санада көрінеді, оны қоғам Қазіргі тарихи сәтте оңтайлы деп таниды. Моральдың болуын қоғамның жеке адамның өмірі мен мүдделері тұтастай алғанда қоғамның берік бірлігі қамтамасыз етілген жағдайда ғана кепілдендірілетінін мойындау ретінде түсіндіруге болады. Осылайша, мораль талаптар, бағалау, ережелер жүйесі арқылы жеке тұлғалардың мүдделерін бір-бірімен және тұтастай алғанда қоғамның мүдделерімен үйлестіруге тырысатын адамдардың ұжымдық ерік-жігерінің көрінісі деп санауға болады. Әрине, адамға моральдық құндылықтар мен нормаларды үйретуге болады. Ол мағыналы өмір сүре алмайды. Өйткені, адамға өзінен басқа ешкім өмірдің мағынасын бере алмайды. Сондықтан, өз өмірінің бағытын белгілей отырып, адам айналасындағы адамдардың зияткерлік және практикалық тәжірибесін, сондай-ақ моральдық тәжірибені ескереді және тек адамның өзі таңдаған нәрсесі үшін жауап береді.