Қазіргі заманауи психологияның негізгі мектептері, бағыттары, принциптері мен категориялары

Орындаған Бақытжанқызы Асем

Курс 2

Пән Жалпы психология

Тақырыб 3 СОӨЖ

Қазіргі заманауи психологияның негізгі мектептері, бағыттары, принциптері мен категориялары

Жалпы психологияның негізгі мектептері

Жалпы психологияның негізгі мектептері:

Психоанализ;

Гештальт психологиясы;

Жеке психология;

Когнитивті психология;

Функционализм;

Структурализм;

Гуманистік психология;

Аналитикалық психология;

Бихевиоризм;

Фрейдизм;

Отандық психология;

Трансперсоналды психология.

Психоанализ - 19 ғасырдың аяғында австриялық психолог, психоаналитик және невропатолог З.Фрейд негізін салған психология саласы. Бұл бағыт истерикалық невроздарды зерттеу мен емдеу әдістерінің арқасында жасалды. Осының негізінде психологиялық өмірдің қозғаушы күштері, мотивтері, әсерлері мен мағыналары организмнің өмір сүруінде үлкен рөл атқарады деген жалпы психологиялық теория ұсынылды. Зерттеу барысында психиканың үш деңгейі анықталды: саналы, бейсаналық және бейсаналық. Естен тану көбінесе адамның мінез -құлқы мен психикасында көрінеді - тілдің тайып кетуінен, тілдің сырғып кетуінен, есте сақтау қателіктерінен, арманнан, жазатайым оқиғалардан, невроздан. Бұл симптомдардың жойылуы психоаналитикалық терапияны қабылдау кезінде мәселені түсіну жылдамдығына тікелей байланысты.

Гештальт психологиясы-1912 жылы неміс-американдық психологтар М.Вертхаймер, В.Кохлер және К.Коффка негізін салған психологияның бір саласы. Бұл мектеп психологияның бастапқы мәліметтері интегралды құрылымдар - гештальттардың гештальтты құрайтын компоненттерден алынбайтындығына негізделген. Гештальттер форманы қабылдауда, қиялдағы қозғалыста, оптикалық-геометриялық иллюзияларда анықталды. Жалғыз компоненттерді топтастырудың негізгі заңы ретінде жүктілік заңы психологиялық өрістің неғұрлым тұрақты, қарапайым және «үнемді» конфигурация қалыптастыруға ұмтылуы ретінде ұсынылды.

Индивидуалды психология - психология мектебі, оның негізгі зерттеу пәні жеке тұлғаның тереңдігіне тән мақсаттарды жүзеге асыру жолдары мен ерекшеліктері, жеке тұлғаның жеке өмір салты мен оның көріну жолдары болып табылады.

Когнитивті психология - 1960 жылдары Америкада қалыптасқан психология мектептерінің бірі. Ол психиканы жанама когнитивті (когнитивті) фактор ретінде қарастыра отырып, ғылыми зерттеу пәні ретінде психиканы зерттеуді қайта бастады. Қазіргі кезде когнитивті психология 10 негізгі бөлімнен тұрады: сөйлеу, даму психологиясы, есте сақтау, үлгіні тану, ойлау мен мәселені шешу, зейін, қиял, адам және жасанды интеллект, қабылдау.

Функционализм - бұл индивидті өзгермелі ортаға бейімдеу әдістерін зерттейтін жалпы психология мектебі, бұл процеске қандай психикалық функциялар қатысады, сонымен қатар мұндай бейімделудің тиімділігін арттыру әдістері анықталады.

Структурализм - В.Вундт идеяларының негізінде Э.Титченер әзірлеген психологиядағы бағыт, бұл функционализмге қарама -қарсы. Бұл мектеп сананың элементарлы бөлінбейтін құрылымдарын зерттеу, осы бөліктерді біріктіру жолдарын анықтау, сонымен қатар психологиялық элементтер мен физиологиялық процестер арасындағы байланысты ашу міндетін қояды. Бұл мәселе ең алдымен аналитикалық интроспекция әдісін қолдану арқылы шешілді.

Гуманистік психология-бұл организмнің жауапкершілік, тұлғааралық қарым-қатынас, шығармашылық, жоғары құндылықтар, психикалық денсаулық, жеке тұлғаның өзін-өзі тануы, махаббат, еркіндік, автономия сияқты қасиеттерін талдайтын психология саласы

Аналитикалық психология - бұл К.Г. Юнг, швейцариялық психолог және мәдениеттанушы. Бұл мектеп этнография, мәдениет және дін тарихы, антропология сияқты ғылымдарды байланыстырады. Олар қарым -қатынасты адам психикасында көрінетін биологиялық эволюция мен мәдени -тарихи даму аспектісінде көрсетеді. Психикалық талдаудың бірлігі ретінде К.Г. Юнг архетип ұғымын алға тартты.