Жаһандану шарттарындағы салыстырмалы әдебиеттану

Жаһандану шарттарындағы салыстырмалы әдебиеттану

  Жаһандану мәселелерін қарастыру бүгінгі таңның өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.  Тарихи кезеңнің  басты ерекшелігі-барлық жаңа халықтардың дамуы, соның ішінде қазақтардың біртұтастығы жаһандану күрделілігінде, өйткені  ұлттық әдебиеті мен мәдениеті оқшауланған тұрғыда ойға қонымсыз сатыда тұр .  Осыған байланысты мемлекет пен қоғам өмірінің  барлық маңызды мәселелерін шешу, әдебиет пен мәдениетті дамытуды басқа елдердің және елді аймақтардың мәдениетінің даму тәжірибесі ескерілу қажет.

     Ұлттық дәстүрді  және классикалық дәстүрді  сақтауды іздеу жолдарында, әлемді тану жолдарындағы эстетикалы суреттеу формаларының бағыттарында, жаппай мәдениеттегі көпшіліктің теріс көзқарасы жолдарында жаһандану ерекше міндеттер қояды. Жаһанданудың теріс тұстары-мәдениеттің таралуы, кесте әдебиеттің, дәстүрлі тілдердің және әдебиеттің сақталуына деген қорқыныштарды бейтараптандыруға  және қоғамның рухани қауіпсіздігінің негіздерін құруға бағытталған стратегияны әзірлеуге тиімді тетіктер жасауы болып табылады.

     Халықаралық рухани байланыстардың  белсенді  дамуы мен әлемдік  әлеуметтік және білім беру кеңістігіне  интеграция тұрғысынан ең тиімді стратегиялардың бірі-салыстырмалы әдеби сын.

      Басқа елдердің  тәжірибесін  талдау жоғары білім жүйесіндегі салыстырмалы және оның өсіп келе  жатқан танымалдығын жедел дамытуды  айқын көрсетеді. Жаңа пән дамуындағы болашағын айтар болсақ, шығыс оқымыстылары: « Франция мен АҚШ-та оның болашағы барлық дерлік сатыда білім алатын студенттердің санымен кепіл береді... Мұндай шынайы танымалдылықтың қарапайым себептерін көрім тұрмыз: салыстырмалы әдебиеттану нақты аймағы немесе нақты емес аймақта қоланылатын техника емес. Шығу уақыты мен  орнына қарамастан, әдеби салыстырмалылық- бұл ләззат рухы, синтездің дәмі, барлық әдеби құбылыстардың ашықтығы болып табылады. Кез-келген филология факультетін оқытудың белгілі бір кезеңінде ол осы  жағдайды танып-біліп, толықтырылуы керек, тіпті қажет болады».

      Салыстырмалы әдебиетінің қазіргі ұлттық мектебін түрімен қарайтын болсақ, біз үшін  ең өзекті нәрсе жаңартылған. Зерттеулерді дамытудың батыс мектептеріндегі тереңделген бағыттары: терминология, теориясы мен әдістемесі бойынша зерттеу үшін қажет екендігін атап өтуіміз қажет. Екінші жағынан, Шығыс Азиядағаы салыстырмалы сипаттағы мектептердің құндылықтарына назар аудару керек, мысалы, жергілікті дәстүрлерде  дүниежүзілік тәжірибені бейімдеудің динамизмі және мақсаттылығы өз ұлттық дәстүрлеріне басымдықпен бағдарлануы қажет.

   Шығыс пен батыстың ұлттық зерттеу  мектептері өз кезегінде әлемдік әдебиеттің мәселелерімен қарқынмен жұмыс жасайды, сонымен қатар, жаһандану шарттарындағы актуалды мәселелерінде өз дәстүрлі әдебиеттеріне өзіндік бояу береді.

     Мамандардың айтулары бойынша: «Дүниежүзілік әдеиетті оқу барысында салыстырмалы әдістер біршама функциялар атқарады. Ол нақты-историялық оқытылудың басқа ұлттық әдебиеттердің алдыңғы синтезі болып табылады.... Сол уақытта да салыстырмалы аспект алдағы оқытылған әдебиеттер арасындағы ерекшелігімен қоса кейбір ортақ әдебиеттер мен олардың айырмашылығында өтіп кеткен болып саналады.

      Жоғарыда ең маңызды деген бағыттар  салыстырмалы әдебиеттің дәстүрлі емес әдебиеттанудағы мәдени мұралары мен көркемдік-эстетикалық  дәстүрлерін жаһандану  жолындағы  дұрыс емес жақтарын айтуда маңызды рөл атқарады.

       Әдебиеттің туған ұлы классигі Мұхтар Әуезов: «Қазақ халқының  көпғасырлық тарихы  сол тұрғыда өзгертілмеген өзінің  көпғасырлық- қазақ әдебиеті  бар».  Өз кезегінде, қазақ әдебиеті ХХ  жұз жылдығында өзінің  ғылым жолындағы әдебиет беттеріндегі қажет жолдасты иемденді. Әдебиеттану жолындағы  Көркемдік тәжірибені айнадан көргендей етіп көрсетіп ғана қоймай,  оған анализ жасап, өзгелерге ұсынып, өсу жолын бағдарлау, «жаңа гуманизм» деп батыс зерттеушілерінің  айқындап кеткен, салыстырмалы әдебиеттің түсінігі бәрден өз бойын көтерді.