1941 жылға дейінгі кеңес-жапон қатынастары

1. 1941 жылға дейінгі кеңес-жапон қатынастары

Орыс-жапон және қытай-жапон соғыстарындағы жеңістерден кейін күншығыс елдің сыртқы саясаты аса агрессивтілігімен ерекшеленді. 1905 жылы Корея Жапонияның протекторатына айналып, ал 5 жылдан кейін империяға қосылды. ХХ ғасырдың 30-шы жылдардың басында Қытай мен КСРО-да екі негізгі бәсекелесі әлсіз күйде болды. Кеңес Одағы төңкерістен, қан төгілген азаматтық соғыстан және интервенциялар сериясынан кейін қалпына келіп жатса, Қытай ішкі саясатында бытыраңқылық байқалды. Мұндай күштерді орналастыруды Жапон империясы толық пайдаланды. 1932 жылғы ақпанда ол толығымен Қытайдың солтүстік-шығысындағы Маньчжурияны жаулап алып, соңғы қытай императоры Пу И басқарған қуыршақ ел Маньчжоу-Го құрады. 1936 жылдың қарашасында Жапония және нацистік Германия антикоминтерндік пактіге қол қойды. Бұл шын мәнінде КСРО-ға қарсы әскери блокты құру туралы шарт болатын. Осы Келісімді жасасқаннан кейін КСРО мен Жапония арасындағы соғыс ықтималдығы бірнеше есе өсті. Бұл құжатқа жауап ретінде КСРО мен Моңғол Халық Республикасы арасында өзара көмек туралы шарт жасалды. Келесі жылдар бойы жапон империясының әскери және өнеркәсіптік әлеуеті ұдайы өсе түсіп, онымен бірге Күншығыс елінің амбициясы да өсті. КСРО мен Маньчжоу шекарасындағы арандатудың қарқындылығы үнемі өсіп отырды. Бұл өңірді қорғау үшін Қызыл Тулы Қиыр Шығыс майданы құрылды.

КСРО мен Жапония арасындағы бірінші Елеулі қақтығыс Хасан көліндегі оқиғадан басталды. Жапон әскерлері 1938 жылдың жазында КСРО территориясына басып кірді. Дегенмен, бұл интервенция аумақты басып алу мақсатында болған жоқ, өйткені жапондық күштер айтарлықтай әлсіз болды. Қақтығыста басқа міндет болды —КСРО одақтық келісім болған Чехословакияға қарсы Германияның интервенцияны дайындауы кезінде кеңестік Қиыр шығыста қиын жағдай туғыздыру.Хасан көліндегі арандатушылық, біріншіден кеңестердің Таяу Шығысқа ең жақсы әскерлерді тартуға мәжбүр ету керек еді. Екіншіден, егер Еуропадағы соғысқа КСРО да тартылса, онда оны екі майданда да соғыс күтіп тұрғанын көрсету керек еді. Жапон әскерлері екі апталық қақтығыс барысында талқандалды және 1938 жылдың 11 тамызында келісімге келуді сұрады. Бұл оқиға Хасан көлінде аяқталды,ал Кеңес аумағы толығымен жапон әскерлерінен тазартылды. Хасан көліндегі жапондықтардың сәтсіздігіне қарамастан, 1938 жылдың күзінде жапон армиясының Бас штабы «№8 операция жоспары» кодтық атауын алған Кеңес Одағына қарсы соғыс жоспарын әзірлеуге кірісті. Моңғолия жапон милитаристерін өз ресурстарымен ғана емес, сонымен қатар батыс пен шығыс арасындағы жалғыз байланыстырушы буын болған Транссібір темір жолының өтуімен қызықтырды. 1939 жылдың көктемінен бастап «№8 операция» жоспарына сәйкес Моңғол Халық Республикасы мен Кеңес Одағына қарсы агрессияны жүзеге асыруға белсенді дайындық басталды. 1939 жылы тағы бір әскери қақтығыс болды. Кейіннен бұл соғыс қақтығысы тарихнамада «Халхин-Гол өзеніндегі шайқас» деп аталды. Жапонияның агрессивті әрекеттерін Ұлыбритания мен АҚШ-тың басқару топтары қолдады. Ұлыбритания Азиядағы кеңес экспансиясына жол бермеу мәселесі бойынша жапон үкіметіне толық қолдау көрсетеді деп мәлімдеді. Кейінірек, 1939 жылдың шілдесінде Ұлыбритания мен Жапония арасында келісімшарт жасалды, ол бойынша Ұлыбритания Қытайдағы барлық жапондық басып алуды мойындады. АҚШ, өз кезегінде, Жапонияны ресурстармен де, жаңа өнеркәсіптік жабдықтармен де белсенді жабдықтады.

Халхин-Гол өзеніндегі белсенді соғыс әрекеттері 1939 жылдың 11 мамырында басталды. Негізі себеп Маньчжоу-Гоның Моңғол Халық Республикасына, атап айтқанда, Халхин-Гол өзеніне деген тиесілілігі наразылықтары қақтығыс үшін себеп болды. 1939 жылдың мамырынан тамызына дейін Жапон әскері Халхин-голга өтпекші болды және оның батыс жағалауына әскер бекітуге бірнеше әрекет жасады. Бірақ олардың