1916 жылғы Амангелді Иманов бастаған ұлт-азаттық көтеріліс

Комерциялық емес ашық акционерлік қоғам

ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

№1 С Е М Е С Т Р Л І К   Ж Ұ М Ы С

Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәні

                                    «         »                     2020    ж.[pic 1][pic 2][pic 3][pic 4][pic 5]

  (бағасы)                 (қолы)

Алматы 2020

ЖОСПАР:

1. Кіріспе.....................................................................................................3
2. Негізгі бөлім............................................................................................5

• Халықтың ашу-ызасы........................................................................5
• Торғай төңкерілісі..............................................................................8
• А.Имановтың қайтыс болуы............................................................11
• М.Дулатовтың 08.08.1929 жылғы жауап алу хаттамасы.................13

1. Қорытынды...........................................................................................14
2. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................16

Кіріспе

1915 жылы 23 шілдеде Торғайда жұмысшылар көтерілісі басталды. 1914 жылы Бірінші дүниежүзілік соғысқа кіргеннен кейін Ресейде басталған әлеуметтік дағдарыс аймақтағы шиеленісті айтарлықтай арттырды. 1916 жылы шілдеде патша режимі ет пен астықты тәркілеуге жалпы жұмылдыруды қосты, бұл қазақ малшыларына ауыр салмақ түсірді: 300 мыңға жуық қазақтар орыс армиясына шақырылуы керек еді. Бұған жауап ретінде қазақтар Амангелді Имановтың басшылығымен бүлік шығарды. Торғай даласында оның қолбасшылығымен онсыз да 20 мың сарбаз болған. Қару жеткіліксіз болды. Олар өздері пышақ пен шортан жасады. Олар Бердан мылтықтарына мылтық дайындады, оқтарды лақтырды. Бұл көтеріліс аяусыз басылды, қақтығыстар кезінде көптеген шаруашылықтар зардап шекті. Нәтижесінде 1916 жылғы егін күрт түсіп, 1917 жылдың басында қалаларда азық-түлік тапшылығына алып келді.

Қазақстан мен Орта Азия тарихындағы отарлық кезең ұлт-азаттық қозғалыстар мен бұқараның қарулы көтерілістерімен толықты. Зерттеушілер қазақтардың орыс отаршылдығына қарсы осындай 300-ге жуық әрекетін санады. Бұлардың ішіндегі ең маңыздысы - Қазақстанның көптеген аймақтарын қамтыған 1916 жылғы көтеріліс.

Ол жеке-жеке емес, қырғыздардың, өзбектердің, ұйғырлардың, дүнгендердің ұлттық қозғалыстарымен тығыз байланысты болды. Бұл 1916 жылғы халық көтерілісінің ерекшелігі. Орта Азия мен Қазақстан халықтарының орыс патшалығының саясаты мен практикасына қарсы бірлескен күресі тарихта орасан зор рөл атқарды, әлемдегі ең қатыгез отарлық империяның құлауын тездетті.

Көтерілістің себептері отаршылдардың озбырлығынан, олардың халыққа деген зор қысымынан, бұқараның материалдық және рухани кедейленуінен туындайды. Бұлар отаршылдықтың сөзсіз серіктері болғанымен, олар әсіресе 20 ғасырдың басында күшейе түсті. Орталық Азия мен Қазақстан халықтары сол азапты бастан кешірді, содан кейін олар үнділердің, вьетнамдықтардың, индонезиялықтардың, арабтардың және африкалықтардың басына түсті. Еуропалық отарлаушылар барлық жерде террор саясатын жүргізіп, бостандық пен тәуелсіздік идеяларын аяусыз басып-жаншып отырды. Қазақстанда отарлау жерді күшпен тартып алумен және Шаруаның шөл мен шөлейт жерлерге айдалуымен қатар жүрді. Патша үкіметі қазақ жерлерін мемлекеттік меншік деп жариялап, олардың ішіндегі ең жақсысын орыс шаруалары - отырықшылар мен казактар ​​арасында бөліп берді. Екі ғасырлық Қазақстанды отарлау кезінде Ресей империясы шамамен 45 миллион акр жерді, яғни Қазақстан территориясының 16% -ын иемденді.