ТМД шеңберіндегі көпжақты дипломатия: қарама-қайшылықтар және дамудағы қиындықтар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі      М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

«Тарих, экономика және құқық» факультеті

«Дүниежүзілік тарих және

Әлеуметтік-саяси пәндер» кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: «ТМД шеңберіндегі көпжақты дипломатия: қарама-қайшылықтар және дамудағы қиындықтар»

Орындаған: МО-31 топ студенті

Ғалым Балнұр

Тексерген: аға оқытушы-магистр
                                                                                                      Мырзабаева Б.М

Орал -2021 ж.

ЖОСПАР:

КІРІСПЕ ................................................................................................................ 3

I-ТАРАУ. ТМД аясындағы ынтымақтастық: мәселелері мен болашағы

1.1. ТМД-ға қатысушы елдердің Ұйым шеңберіндегі ынтымақтастыққа мүдделілігі................................................................................................................4

1.2. ТМД аумағындағы негізгі қақтығыстар.........................................................5

II-ТАРАУ. ТМД шеңберіндегі көпжақты дипломатия

2.1. ТМД мемлекеттерінің сыртқы саясаты және дипломатиясы.......................7

2.2. ТМД шеңберіндегі Қазақстанның көпжақты дипломатиясы.....................10

ҚОРЫТЫНДЫ..................................................................................................14

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ............................................................16

КІРІСПЕ

2017 жылғы ТМД саммитінде оның жұмысын жеңілдету үшін құрылымдық реформалар жүргізу туралы шешім қабылданды, ал 2019 жылы қатысушы елдерді Еуразиялық экономикалық одақпен жақындастыру мәселесі талқыланды, ал Ресей Федерациясының Президенті В.Путин ЕАЭО-ға кірмейтін, бірақ ТМД-ға кіретін елдерді мемлекет басшыларының байқаушылар ретіндегі кездесуіне шақыру туралы идеясын білдірді.

Посткеңестік кеңістікте түрлі жылдамдықтардың интеграциясы дамып келе жатқанын назарға ала отырып, елдердің белсенді тобы (Беларусь, Армения, Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан) мен елдердің пассивті тобы (Әзербайжан, Молдова, Түрікменстан, Өзбекстан) арасында ТМД-ның көпірінің рөлін орындау туралы айтуға болады, өйткені Достастықпен қатар ҰҚШҰ және ЕАЭО сияқты ұйымдар да жұмыс істейді, олар ұқсас міндеттерді орындайды.

ТМД кеңістігінде интеграцияны дамыту жолындағы негізгі проблемаларды шешу қажет, өйткені олар ұйым мүшелерінің жоғарыда аталған екі топқа бөлінуіне ықпал еткен болуы мүмкін, сонымен қатар интеграциялық жобалардың одан әрі жұмыс істеуіне әкелуі мүмкін. Интеграцияның негізгі проблемаларын анықтау өте маңызды, өйткені 2019 жылы ТМД саммитінде ұйымды дамыту тұжырымдамасы қабылданды, бірақ ескі проблемалар болған кезде оны одан әрі дамыту қиын болып көрінеді. Автор ТМД-дағы ынтымақтастықты дамытудың мынадай негізгі проблемаларын көреді: ұйымға қатысушы елдердің ынтымақтастықты кеңейтуге мүдделі еместігі түріндегі ұйым ішіндегі мүдделер қақтығысы, қазіргі әскери қақтығыстар және сыртқы акторлардың қатысуын күшейту.

Зерттеу нысаны: ТМД көпжақты дипломатиясы.

Зерттеу мақсаты: ТМД шеңберіндегі көпжақты дипломатияның ерекшеліктерін зерттеу.

Зерттеу міндеттері:

• көпжақты дипломатияның мәнін қарастыру;
• халықаралық ұйымдардың шектерін көрсету;
• экономикалық дипломатияны ТМД көпжақты дипломатиясының факторы ретінде сипаттау;
• ТМД шеңберіндегі Қазақстанның көпжақты дипломатиясының сипатын талдау.

I-ТАРАУ. ТМД аясындағы ынтымақтастық: мәселелері мен болашағы

1.1. ТМД-ға қатысушы елдердің Ұйым шеңберіндегі ынтымақтастыққа мүдделілігі

Достастыққа қатысушы елдердің қызығушылығын түсіну үшін екі жолды бөлуге болады: жарияланған және практикалық. Біріншісі пайдалы, себебі ол елдің басымдықтарын анықтайтын мемлекеттердің негізгі сыртқы саяси құжаттарын зерттеуді қамтиды. Бұл жағдайда ТМД мүшелерінің сыртқы саясатының тұжырымдамалары пайдаланылатын болады. Мемлекет өз ынтымақтастығын кіммен кеңейтуді жоспарлап отырғанына сүйене отырып, ол елмен немесе ұйыммен болсын, басқаларға қарағанда оған көбірек қызығушылық танытады.  Екіншісі пайдалы, өйткені ол іс жүзінде Мемлекет кіммен тығыз жұмыс істейтінін көрсетеді, бұл, ең алдымен, елдің табысты серіктестікті кеңейтуге ұмтылатындығында көрінеді. Бұл тәсіл ТМД мүшелерінің негізгі сауда әріптестерін айқындау арқылы айқындалатын болады. Бұдан басқа, жұмыс барысында посткеңестік кеңістікте өзінің қатысуын белсенді кеңейтетін басқа да сыртқы тараптарды анықтауға болады. ТМД саммитіне уәкілетті тұлғалардың баруын ескеру артық болмайды, өйткені кейбір елдердің мемлекет басшылары жоғары деңгейдегі кездесулерді бірнеше рет өткізіп жіберген, бұл да олар үшін ұйымның маңыздылығын көрсетеді.