Картографиялық шартты белгілер

Барлық алуан түрлі мазмұндағы географиялық карталар карталардың тілі арқылы беріледі, ол картографиялық шартты белгілерді,бейнелеу тəсілдерін, оларды құруды, қолдануды, жасауды жəне карталарды пайдалануды қамтиды.Картаның тіл саласы бойынша зерттеулер картография теориясы тұжырымдамасын анықтауға мүмкіндік берді,картографияны карталар тілінің ғылымы ретінде қарастырады.

Картографиялық шартты белгілер – бұл карталарда қолданылатын графикалық нышандар, белгілер, түрлі объектілердің, олардың орналасуы, мөлшері, нысаны, сапалық және сандық сипаттамалары. Бір жағынан картографиялық таңбалар объектінің түрін (жол белгісі, автокөлік жолы және т.б.). Сапа немесе сапа сипаттамалары (қамту түрі және автокөлік жолының бөлігінің ені, фигуралы қылқан жапырақты ағаштар ағаштың басым түрлерін көрсетеді, екінші жағынан – карталардың орналасуын, заттарды, мөлшері мен пішінін анықтайды. Кейде қозғалыстағы белгілерді (жолдың бағыттары, бағыттартеңіз ағымдары), құбылыстардың өзгеруін (өзеннің төгілуі, өсу қоныстар) және басқа да процестерді білдіреді. Ескі карталарда жердің, елді мекендердің суреттері және басқа да перспективалық сызбалар арқылы объектілер сипатталды. Бастапқыда жеке объектілердің суреттері жеке болды. Бірақ осы суреттер өзінің даралығын жоғалтады, перспективалы белгілер нысанның жоспарлы имиджіне жол бере бастады. Көптеген жағдайларда карталарда анықтауды сыртқы объектіні бейнелеумен жоғалтты.

Сурет 1. Орналасқан жері (Силезия Мартин Хелвиг картасының бір бөлігі 1561)

Карталарда пайдаланылатын картографиялық шартты белгілер негізгі үш топқа бөлінеді:

1) ауқымды немесе нүктелі, бейнелерде оқшауланған нысандардың кескіні үшін қолданылады. Мысалы, жел диірмендері, метеорологиялық станциялар. Олардың өлшемдері картаның масштабында көрсетілмейді.

2) сызықты жəне жартылай