Картографиялық проекциялар

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті География және табиғатты пайдалану факультеті География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

Картографиялық проекциянын жалпы керегі, және проекцияларды ажыратуы.

«Картография» пәні бойынша

СӨЖ №2

Орындаған: Абилов О.К.(2 к.)

Тексерген: Асен Н.Қ.

Алматы, 2023 жыл

МАЗМҰНЫ                                                                                                КІРІСПЕ        3

1. ПРОЕКЦИЯЛАРДЫАЖЫРАТУ........................................................................4 1.1КОУНСТЫҚ ПРОЕКЦИЯ...........................................................................4-5 1.2ЦИЛИНДРЛІК ПРОЕКЦИЯ...........................................................................5

1.3АЗИМУТТЫҚ ПРОЕКЦИЯ…………………………….............................5-6

1. КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЕКЦИЯНЫҢ КОЛДАНЫЛУЫ.............................7

 ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................8

   ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР....................................................................9

КІРІСПЕ

Жер шар тәрізді болғандықтан, оның бетін жазықтықта бұрмалаусыз бейнелеу мүмкін емес. Егер кез келген сфералық бетті бөліктерге (меридиандар бойына) кесіп, осы бөліктерді жазықтыққа түсіретін болсақ, онда бұл беттің ондағы кескіні бұрмаланған және үзілістермен шығады. Экваторлық бөлікте қатпарлар, ал полюстерде үзілістер болады.

Навигациялық есептерді шешу үшін жер бетінің бұрмаланған, тегіс кескіндері пайдаланылады - бұрмаланулар туындайтын және белгілі бір математикалық заңдарға сәйкес келетін карталар қолданылады.                                  Картографиялық проекция-бұл жазықтықтағы жер эллипсоидының (сілтеме эллипсоидының) бетін бейнелеудің белгіленген тәсілі. Эллипсоидтың бетін (шар, сфероид және т.б.) деформациясыз жазықтыққа орналастыру мүмкін емес, осыған байланысты жазықтыққа ауысқан кезде кескіннің қысылуы немесе созылуы пайда болады, яғни оның масштабының өзгеруі.

Шардың немесе төмен қысымды айналу эллипсоидының бүкіл немесе бір бөлігінің жазықтығында математикалық анықталған шартты бейнелеу әдістері картографиялық проекция деп аталады, ал берілген картографиялық проекцияда қабылданған меридиандар мен параллельдер желісінің бейнелеу жүйесі картографиялық тор деп аталады.                                                         Елдердің карталары үшін конустық проекциялар қолданылады, мұндағы параллельдер доғалы сызықтар, ал меридиандар - бір нүктеден таралатын және параллельдерге перпендикуляр өтетін сәулелер. Дүние жүзінің карталары үшін цилиндрлік проекциялар қолданылады, мұнда параллельдер мен меридиандар бір-біріне перпендикуляр түзу сызықтар жүйесі арқылы бейнеленген. Жердің полярлық аймақтарының карталары үшін азимуттық картографиялық проекциялар қолданылады, онда параллельдер концентрлік шеңберлер түрінде, ал меридиандар осы шеңберлердің центрінен шығатын радиустар түрінде бейнеленген.

            1.ПРОЕКЦИЯЛАРДЫ АЖЫРАТУ

1.1КОНУСТЫҚ ПРОЕКЦИЯ

  Жердің координаталық сызықтарын жобалау заңдардың кез-келгеніне сәйкес сипатталған немесе бөлінген конустың ішкі бетіне жасалады, содан кейін конусты генератор бойымен кесіп, оны жазықтыққа орналастырады.

Ең қарапайым конустық проекция ендік сызығы бойымен глобусқа тангенс арқылы өтеді. Бұл сызық стандартты параллель деп аталады. Меридиандар конустық бетке проекцияланады, конустың жоғарғы жағында немесе нүктесінде жиналады. Параллельдер сақина тәрізді конустық бетке проекцияланады. Содан кейін Конус концентрлік шеңберлермен бейнеленген түзу конвергентті меридиандар мен параллельдер болатын соңғы конустық проекцияны жасау үшін кез-келген меридиан бойымен "кесіледі". Көлденең қимаға қарама-қарсы орналасқан Меридиан орталық меридианға айналады.