География ғылымы

               [pic 1]

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Х. ДОСМҰХАМЕДОВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ УНИВЕРСИТЕТІ »КЕҚ

Өзіндік жұмыс

Тақырыбы: География ғылымы

Орындаған: Жәлел Бақтияр

Мамандық: Тарих және зерттеуші 101/2 топ

Тексерген:  Қуаныш С.О.

Атырау, 2022 ж

География ғылымы

География әлемге кеңінен таралған ғылым саласы. Бұл ғылым саласы ежелгі заманда пайда болған. География қызықты да өте күрделі ғылым саласы. География басқада ғылым салаларымен тғыз байланысты.

 География ғылымы қалай пайда болды? Нені зертейді? Қандай даму кезендерден өтті? Қандай бағыттарға бөлінеді? Осы сұрақтарға жауап бере кетсек.

 Біріншіден география сөзі грек тілінен аударғанда  << жерді сипаттап жазу >> деген мағына береді. География-жер беті табиғатың, халықтары мен олардың шаруашылық іс-әрекеттерің зереттейтің ғылым саласы.Географиялық зерттеулердің басты міндеті – табиғат ресурстары мен жағдайларын жан-жақты зерттеу, оларды тиімді пайдаланудың, өндіргіш күштерді орналастыру мен дамытудың, табиғатты қорғаудың және қалпына келтірудің ғылыми негіздерің жасау. Сонау тас дәуірінде адамдар өздерің қоршаған элементтердің екінші бір жермен ұқсамайтының, ондағы табиғи құбылыстардың әр түрлі екендігің байқап отырған. Көрген-білген жерленің көкжүйектің өзі басып көрмеген арғы жағын ой өрістерімен жалғастыра білген. Өз ортасын зертеп, танып-біліп, салыстырып, тасқа, ағаштын қабығына, жере сызып белгі салып отрған. Осылайша геогрфия ғылымы алғаш пайда бола бастады.

 Географиялық алғашқы мағұлматтар Шығыстың жазба деректерінде кездеседі. Теңізде жүзу мен сауданың дамуы құрлық беті мен теңіз жағалауынсипаттап жазуды керек етті. Б.з.б 6 ғасырда географияда екі бағыт пайда болды.

1.Жалпы жертану (негізің салушы Аристотель)

2.Елтану (ненгізің салушы Геродат)

 Содан бері География өзінің дамуында бірнеше сатыдын өтті. Элиндік дәуірде Эратосфен өзінің  <<География>>  атты еңбегінде табиғатты зерттеулердің барлық бағыттарың біріктірмек болды. Б.з.б 1-2 ғасырдағы күрделі геогрфиялық еңбектерге Страбонның  <<Географиясы>>, Потолемейдің  <<География жөніңдегі нұсқаулық>> жатады. Орта ғасырларда география Қытайда, Парсыда, орталық Азияда және Араб елдерінде жақсы дамыды.

 Ұлы географиялық ашылулар кезені география ғылымының даму тарихында асамаңзд кезен болды. Себебі сол заманда яғни 16 ғасырдан бастап география аса маңызды ғылымға айналып, жеке салалар бөліне бастады. Осы кезеңдерде географияның ерекше ғылым тілі картография қалыптасты. Бұл кезеңегі көптеген ғылыми экспедисалардың нәтижесіңде география ғылмына көптеген географиялық нысандар, әртүрлі обектілер, елді-мекендер, жаңа өсімдіктер мен жануарлар түрлері еңгізілді. Мсалға келтіретің болсақ, Х.Колумбтың Америка құрлығы мен Тыңық мұхитты ашуы,  Васко-да- Гаманың  Африканы оңтүстігінен айналып өтіп, Үндістанға апаратың теңіз жолын ашты. Феран Магеллан іс-жүзіңде әлемді айналып шығып жердің шар тәріздес екенің ділелдеді.Ұлы географиялық ашылулардың ғылыми қортңдылары голланд ғалымы Бернхардус Варенмустың  <<Жалпы география>>  атты еңбегінде жинақталды.

  Жаратылыстану ғылымының 18-19 ғасырлардың  біріші жартысндағы асакөрнекті жетістіктері бұрнғы натурфилософиялық жорамалдардан бас тартуға, “табиғаттағы процестердің бәрінің өзіне тән себептері бар” деген ғылыми тұжырым жасауға мүмкіндік берді. Бұл кезенде география жөнінде екі түрлі пікір туды: 19 ғасрда неміс саяхатшысы А.Гумбольдт өзінің “Космос” атты еңбегінде “Физикалық географияның міндеті - табиғат құбылыстарның жалпы заңдарын жәнеолардың ішкі өзара байланыстарын зерттеу”- десе, немңс географы Карл Риттер өзінің “<<Die Erdkunde im Verhalt-nis zur Natus und zur Geoschhichte des Menschen>>” еңбегінде “Географияның басты міндеті – табиғаттың адамға тигізер әсерін зерттеу ғана”,- деп түсіндіреді.