Қаржы нарығындағы жаhандық үрдістер және олардың дағдарысқа ұшырағыштығының белгілері

Каспий Қоғамдық Университеті

МАҚАЛА

«Қаржы нарығы және делдалдары» пәні бойынша

Тақырыбы: «Қаржы нарығындағы жаhандық үрдістер және олардың дағдарысқа ұшырағыштығының белгілері»

                                                                               Орындаған:

                                                                               Тексерген:

Алматы, 2023 жыл

Қаржы нарығындағы жаhандық үрдістер

және олардың дағдарысқа ұшырағыштығының белгілері

Кіріспе

Қазіргі әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс, оның себептері мен салдары ұзақ уақыт бойы экономистердің назарында болады. Қаржылық дағдарыстың себебі қоғамның экономикалық және қаржылық құрылымдарында «қаржылық көпіршіктердің» болуымен (өрлеуінен) көрінетін нақты диспропорциялардың болуы және тереңдей түсуі деп айтуға болады. Бұл құбылыстың бірнеше анықтамалары бар, бірақ олардың барлығы негізінен жоғары сұранысқа ие активтің нарықта пайда болуы мен болуына байланысты. Көптеген соңғы «қаржылық көпіршіктер» үкіметтің өте арзан ақша саясатының және несиелік қолжетімділіктің әлеуметтік саясатының нәтижесі болып табылады. Көпіршіктердің пайда болуының кейбір түсіндірмесі инфляциямен байланысты және инфляцияның себептері де көпіршіктердің себептері екенін айтады. Мақалада қаржы нарықтарының заманауи ерекшеліктері мен олардың дағдарыс құбылыстарына бейімділігін арттыратын жаһандық үрдістер қарастырылады.

Қазіргі нарықтық экономикада бағалы қағаздар нарығы ерекше және өте маңызды орын алады. Қазіргі уақытта қор нарығы Қазақстан экономикасының ең қарқынды дамып келе жатқан саласы болып табылады.

Қор нарығы қаржы нарығының бір бөлігі болып табылады және дамыған нарықтық экономика жағдайында бірқатар маңызды макро- және микроэкономикалық функцияларды орындайды. Бағалы қағаздар нарығының келесі негізгі функцияларын бөліп көрсетуге болады:

• Бағалы қағаздар нарығы қоғам үшін ресурстарды пайдаланудың оңтайлы құрылымын қамтамасыз ететін инвестициялық ағындарды реттеуші рөлін атқарады.
• Бағалы қағаздар нарығы қоғамның саяси, әлеуметтік-экономикалық, сыртқы экономикалық және басқа да салаларында болып жатқан және күтілетін өзгерістерге өте сезімтал. Осыған байланысты бағалы қағаздар нарығының жай-күйінің жалпылама көрсеткіштері ел экономикасының жай-күйі бағаланатын негізгі көрсеткіштер болып табылады.

1. Қор нарығының тарихын талдау

Қор нарығының тарихын талдау оның дамуының бірнеше тән кезеңдерін анықтауға мүмкіндік береді: Бірінші кезең: 1991–1992 жылдар Қор нарығының пайда болуы. Ішкі нарық ел экономикасына айтарлықтай реттеушюі әсер етпеді, оның құрылымының күрделілігі шетелдік аналогтарды көшірумен түсіндірілді. Екінші кезең: 1993–1994 жж. Жекешелендіру дәуірі. Қор нарығы меншікті қайта бөлу және капиталды алғашқы жинақтау процесіне белсенді түрде қатыса бастады. Мемлекеттің реттеуші рөлі күшейтіліп, жүйеленді. Екінші кезеңнің айрықша белгісі ресейлік қор нарығының халықаралық қаржы нарықтарымен өзара әрекеттесуі болды, ол шын мәнінде оның дамуының маңызды аспектілерін анықтай бастады. Үшінші кезең: 1995–1996 Облигациялар дәуірі. Бұл кезеңде мемлекеттік қарыз міндеттемелері ең тартымды қаржы құралына айналды. Төртінші кезең: 1997–1998 жылдар Акциялар дәуірі. Төртінші кезеңнің ең маңызды белгісі ұлттық экономиканы реттеуші ретіндегі қор нарығының рөлі және оның халықаралық қаржы нарықтарымен байланысының күшеюі болды.

2. Қаржы нарықтарының қазіргі заманғы ерекшеліктері және олардың дағдарыс құбылыстарына бейімділігін арттыратын әлемдік үрдістер

Дағдарыс тәуекелдерін уақтылы анықтау үшін, ең алдымен, қаржы нарықтарына елеулі әсер ететін жаһандық үрдістерді сапалы деңгейде түсіну және оларды қозғау қажет. Ең маңызды болып көрінетін жаһандық тенденцияларды тізіп көрейік. Бұл тенденцияларға мыналар жатады:

• жаһандану;
• дерегуляция;
• секьюритилендіру;
• жаhандық артық өтімділік;
• жаһандық қаржы жүйесінің оның өзгерістерінің жоғары динамикасы жағдайында трансформациясы

Жаһандану. Қаржылық жаһандану – бұл капиталдың трансшекаралық мобильділігі (әлемдік қаржы нарықтары арқылы өтетін капитал ағынының айтарлықтай артуы). Жаһандану процесі қаржы нарықтары мен олардың қатысушыларының сипатын айтарлықтай өзгертуде. Жаһандану сөзсіз бағаның қаржылық өсуіне және қаржылық тұрақсыздыққа алып келеді, дағдарыстардың пайда болу және таралу қаупін арттырады. Нарық жаһандық сипатқа ие болған кезде, кез келген қаржы нарығында ашықтықтың болмауы тек қана кеңейеді. Тәуекел мен белгісіздіктің жоғарылауы.