Кәсіпорынның қаржы дағдарысының ауқымы және оны еңсеру әдістері

КӘСІПОРЫНДЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ТҰРАҚТАНДЫРУДЫҢ ІШКІ ТЕТІКТЕРІ

1. Кәсіпорынның қаржы дағдарысының ауқымы және оны еңсеру әдістері

2. Кәсіпорынды қаржылық тұрақтандырудың кезеңдері мен әдістері

3. Қаржылық тұрақтандырудың жедел тетігі

4. Қаржылық тұрақтандырудың тактикалық тетігі

5. Кәсіпорынды қаржылық сауықтыру стратегиясы

1. Кәсіпорынның қаржы дағдарысының ауқымы және оны еңсеру әдістері

Нарықтық жағдайдағы кәсіпорындардың қызметі, бәсекелестік күрестің күшеюі, дағдарысты жағдайлардың пайда болуы және банкроттықтар санының өсуі дағдарысқа қарсы бағытты басқарудың дәстүрлі тәсілдері мен әдістеріне көшу қажеттілігін туындатады.

Дағдарысқа қарсы басқарудың мәні дағдарысты алдын ала болжау, жеделдету, бәсеңдету және жұмсарту мүмкіндігімен, оның теріс салдарларын барынша азайтып, дағдарыстан шығу үдерісін басқару мүмкіндігінен көрінеді. Дағдарыс жағдайында басқару дағдарысқа қарсы басқарудың ерекше тетіктерін, жоспарлау, ынталандыру, ұйымдастыру, талдау және бақылау функцияларын іске асыратын ерекше тәсілдерді және енгізуді талап етеді.

  Дағдарысқа қарсы басқарудың басты мақсаты кәсіпорынның қаржылық тепе-теңдігін қолдау және оның нарықтық құнының мөлшерін азайтуды азайту болып табылады. Бұл басты мақсатқа келесі міндеттерді шешу арқылы қол жеткізіледі:

- кәсіпорынның дағдарысы мен қаржылық жағдайын диагностикалау және сәйкестендіру;

- төлем қабілетсіздігін жою;

- қаржылық тұрақтылықты қалпына келтіру;

- банкроттықты болдырмау және кәсіпорынды жою;

- кәсіпорынның қаржы дағдарысының теріс салдарын азайту.

Жоғарыда аталған міндеттердің мазмұнын жан-жақты қарастырайық.

Кәсіпорын өзінің қаржылық жағдайы мен сыртқы орта факторларына үнемі мониторинг жүргізуі тиіс. Осы мониторинг негізінде дағдарыстың ерте даму белгілері анықталады. Осы міндетті шешу нәтижесі:

- қаржылық жағдайды қалыпты, дағдарыс алдындағы немесе дағдарыстық ретінде сәйкестендіру;

- дағдарыстың сыныптамалық сипаттамалары бойынша сипаттамасы;

- осы қаржы жағдайына сәйкес келетін дағдарысқа қарсы тетіктерді әзірлеу және іске асыру.

Төлем қабілетсіздігін жою - бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайына қарамастан дағдарысқа қарсы басқарудың ең жедел міндеті. Бұл міндетті іске асыру дағдарыстың дамуын әлсіретуге және дағдарысқа қарсы басқа шараларды іске асыру үшін уақыт қорын алуға мүмкіндік береді. Кәсіпорынның төлем қабілетсіздігін жою кәсіпорынды қаржылық тұрақтандырудың бірінші кезеңі шеңберінде жүзеге асырылады.

Қаржылық тұрақтылықты қалпына келтіру міндетін шешу кәсіпорынның барлық қаржылық қызметін кезең-кезеңімен құрылымдық қайта құруды іске асыруды қамтамасыз ететін барынша күш-жігер мен шығындарды талап етеді. Бұл ретте капитал құрылымын, айналым активтері мен ақша ағындарын оңтайландыру шешіледі, кәсіпорынның инвестициялық белсенділігі төмендейді.

Кәсіпорынның банкроттығын болдырмау және жою міндеті терең және апатты (өткір еңсерілмейтін) дағдарыс кезеңінде шешіледі. Қаржылық тұрақтандырудың ішкі тетіктері мен меншікті ресурстары дағдарысты еңсеру үшін жеткіліксіз болып табылады. Банкроттықты болдырмау және кәсіпорынды тарату үшін сыртқы жақсартулар пайдаланылады.

Кәсіпорынның қаржы дағдарысының теріс салдарын азайту міндеті кәсіпорынды дағдарыстан шығарудың оң нәтижелерін бекітумен және ұзақ мерзімді келешекте қаржы қызметінің сапалы құрылымдық қайта құруларын тұрақтандырумен іске асырылады. Жүргізілген іс-шаралардың тиімділігі дағдарыстан кейінгі жағдаймен салыстырғанда кәсіпорынның нарықтық құнының шығындарын азайту критерийі бойынша бағаланады.  

Кәсіпорынды дағдарысқа қарсы басқару саясаты жүргізілген талдау негізінде құрылады және дағдарыс ауқымдылығына сәйкес әртүрлі әдістермен жүзеге асырылады.