Тритерпеноидтардың биологиялық белсенді туындыларын қайың қабығынан бөліп алу әдістері

ТФП-411 Тақырып: Тритерпеноидтардың биологиялық белсенді туындыларын қайың қабығынан бөліп алу әдістері

ЖОСПАР

І Қайың ағашының теориялық негіздері.........................................................

1. Betulaceae тұқымдасы. Сипаттама, тіршілік ету ортасы, түрлері..................

1.2 Қайыңнан алынатын өнімдер ………......................................................…

ІІ Қайың ағашының ерекшеліктері................................................................

2.1 Қайыңның құрамындағы биологиялық белсенді заттар..............................

2.2 Қайың ағашының жапырағы мен бүршігі – препарат ретінде...............................................................................

2.3 Қайың қабығы тритерпеноидтерінің биологиялық белсенділігін зерттеу.

Табиғат-өсімдік тектес белсенді заттардың қоймасы. Өсімдіктер патшалығының емдік ресурстары толығымен танылмайды және жүйелі зерттеулер өсімдік материалдарынан жаңа дәрі-дәрмектерді жасауға бағытталған, бүкіл әлемде қарқынды жүргізілуде.

Біздің дәуіріміздің басында грек дәрігері Диоскоридтер алғашқы шөп терапевтін – дәрілік өсімдіктердің тізімін жасады. Алайда, оларды пайдалану ұзақ уақыт бойы көп немесе аз фантастикалық көріністерге негізделген. Орта ғасырларда шөптермен емдеу принциптері ырымшылдық, сиқырлық және эмпирикалық бақылаулардың таңқаларлық қоспасы болды. Тек Қайта өрлеу дәуірінде ғылым алхимиктердің эликсирлерін және басқа да сиқырлы құмыраларды тастады. Мұқият жиналған өсімдіктерді инфузия, қайнатпа және жақпа түрінде кеңінен қолдану басталды.

20 ғасырдың 30-жылдарында химия өсімдіктерде кездесетіндерге ұқсас белсенді заттарды синтетикалық жолмен алуға мүмкіндік беретін дамуға жетті. Алайда медицина өсімдіктерді пайдаланудан бас тартқан жоқ. Енді оларды қолданудың екі негізгі жолы бар: біріншіден, шөп медицинасында, онда емдеу үшін тек өсімдіктер қолданылады, екіншіден, фармакогнозияда өсімдіктер дәрі-дәрмектерді өндірудің бастапқы материалына айналады. Осындай емдік қасиеттегі өсімдіктердің бірі-қайың.

Қайың (лат. Betula) — қайыңдар тұқымдасына жататын сымбатты ағаш, ұшар басы үкідей шоқтанып, биік бойлап өсетін өсімдік. Дегенмен аса кәрі қайыңның ауыр бұтақтары мәжнүн талдай төгіліп тұрады. Ашық жерлерде қайың кейде жеке-дара өседі, бірақ көп ретте олар орман болып тұрады. Жазғы жап-жасыл шөп пен жайнаған гүлдің ортасында тұрған ақ балтыр қайың тоғайы өте ерекше көрінеді.

Бұл ағашты көптеген халықтар ежелден бағалап, қастерлеген. Ас үй ыдыстары мен аяқ киім, жоғары сапалы ағаш жасау үшін қайың қабығы қолданылса, ал қабықтан алынған қайың шайыры белгілі қабынуға қарсы және дезинфекциялық құрал болып табылады. Сонымен қатар, ақ діңі және нәзік жасыл жапырақтары бар қайыңның өзі басқа ағаштар арасында айтарлықтай ерекшеленеді. Табиғатта қайыңның жүзден астам сорттары бар, олардың көпшілігі ландшафттық композицияларда керемет көрінеді.

        Қайың биіктігі 30 метрге , тіпті 35-40 метрге дейін жететін ағаштың түрі. Қайың ағаштарының магистральдық шеңбері 120-150 см-ге жетеді.Қайың тұқымдасының барлық өкілдері біртектес екіжақты жел тозаңданатын яғнт анемофильді өсімдіктер.

       Қайың ағаштарының тамырлар жүйесі күшті болып келеді.Түріне және өсу жағдайларына байланысты қатты терең емес немесе өте терең тереңдікке кетеді. Көшеттерінің өзегі тез өледі. Алайда бүйір тамырлары жақсы дамиды және жұқа талшықты тамырларға өте бай.Бұл ағаш түрі алғашқы жылдары баяу өседі.Кейіннен керісінше өте тез өсе бастайды.

Қайыңның жапырақтары ауыспалы болып келеді.Тұтас, жиегінде тісті, оваталық-ромб, үшбұрышты-оваталық тәріздес немесе моносимметриялық, кең сына сынды негізі бар кесілген немесе тегіс болып келеді. Жапырақтарының ұзындығы  7 см-ге дейін, ал ені 4-см-ге болады. Жапырақтары құлау алдында сарғая бастайды. Жас жапырақтары жабысқақ болып келеді.