Белоктардың медицинадағы маңызы

Белоктардың медицинадағы   маңызы

Пәні:Биохимия

Мамандығы: Стоматология

Тобы: 205А

Орындаған: Туркменбаев. Н.

Тексерген: Кенеханова А.

ЖОСПАР

• Кіріспе

• Негізгі бөлім

а)Белоктарға жалпы сипаттама

б)Белоктардың медицинада алатын орны.

• Қîðûòûíäû

• Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

•  20-ғасырдың 30-шы жылдарында кристалды түрдегі алғашқы белоктар алынды. Белоктардың қàðàïàéûì құðàìû туралы алғашқы мәліметтерді голлад химигі және дәрігер Г.Я.Мульдер жариялады. 19- ғàñûðäûң соңында белоктардан оннан артық амин қûøқûëäàðû бөлініп алынды. 1888-жылы орыс ғàëûìû Данилевский белоктардағы пептидті байлаысты анықтады. 1902-жылы неміс ғàëûìû химик Э.Фишер белокты молекулалардың пептидті теориясын ұñûíäû.

Белоктарға жалпы сипаттама

• Белоктар , немесе  протеиндер( грек. «протос» — «алғашқы»), — кез келген организмнің  барлық тіршілік процестерін қàìòàìàñûç ететін табиғи органикалық қîñûëûñòàð.

Белокты молекулалардың құрамы

        Белок құðàìûíäà 20 негізгі аминқышқылдары және бірқатар олардың туындылары табылған.

• 1. Моноаминомонокарбонды

• 2. Моноаминодикарбонды

• 3. Дикарбонды аминқышқылдарының амидтері

• 4. Диаминомонокарбонды

• 5. Иминқышқылдар

Белоктардың (ақуыздардың) физико-химиялық қàñèåòòåð³

• Белоктардың молекулярлық салмағы өòå үëêåí, оны осмометриялық, криоскопиялық, визкозометриялық әä³ñòåðìåí табуға болады, соңғы кезде сидементациялық анализ, гельфильтрация, гель-диск электрофорез әä³ñòåð³ кеңінен қîëäàíûëóäà, олардың негізіне белоктардың физико-химиялық қàñèåòòåð³: ионизациялау, гидротация, ерігіштік және тұнбаға түсу алынған.

Белоктың қызметтері

• катализдік (ферменттер)

•  тасымалдаушы(гемоглобин)

•  қîðғàғûø(иммуноглобулин)

•  жиырылғыш (миозин)

•  құðûëûìäûқ(коллаген,фиброин)

•  реттегіштік(инсулин,гормондар)

•  қîðåêò³ê

• Энергетикалық қуат көзі

Белоктардың медицинада маңызы

• Организмдегі белоктар түрлі қûçìåò атқарады. ферменттердің негізі болып зат алмасудағы химиялық реакциялардың қàðқûíûí өçãåðòåä³, яғни биологиялық катализатор қûçìåò³í атқарады.         Кейбір белоктар транспорттық қûçìåò атқарады. Эритроциттердің құðàìûíäàғû гемоглабин оттегі мен көмір қûøқûë газын тасиды. Денедегі барлық қîçғàëûñ арнайы белоктар актиннің және миозиннің қàòûñóûìåí орындалады, яғни белок еттің жиырылу қûçìåò³íå де қàòûñàäû. Дендегі клеткалардың құðàìûíûң негізгісі болып, белоктар – құðûëûñ материалы қûçìåò³í атқарады. Сонымен, біздің өì³ð³ì³çä³ң барлық салаларына белок қàòûñàäû.

• Тамақтың құðàìûíäàғû күрделі белоктар ас қîðûòó сөлдерінің әñåð³íåí қàðàïàéûì түрлері пептидтерге және амин қûøқûëäàðûíà айналады.

• Амин қûøқûëäàðûíûң 10% организмның өç³íäå өíä³ð³ëìåé, сондықтан оларды таптырмайтын қûøқûëäàð дейді. Бұларға аргинин, триптофан, лейцин,изолейцин, валин, треонин, лизин, метионин мен фенилалин жатады.

• Өñ³ï, дамып жатқанда бала организміне бұларға қîñà 10- қûøқûë – гистидин аса қàæåò. Осы аталған ауыстырылмайтын амин қûøқûëäàðû жейтін астың құðàìûíäà жеткіліксіз болғанда адам денесінде, әñ³ðåñå балалар мен жас өñï³ð³ìäåðä³ң организмінде айтарлықтай өçãåð³ñòåð пайда болады. Денеде белоктың қîðû онша көп емес, сондықтан ашығу баланың өñó³í мүлде тоқтатады, кейде ұçàққà созылған жағдайда ақыл кемшілігі пайда болуы мүмкін, баланың жұқпалы ауруларға қàðñû тұру қàá³ëåò³ нашарлайды. Мысалы, ауыстырылмайтын өñ³ìä³ê тағамдарымен ғàíà қîðåêòåíåò³í елдерге «квашиорк» деген сырқат көп кездеседі.

Белоктың қажетті мөлшері

• Белоктың тәуліктік нормасы ересектер үø³í салмағының килограмына  0.75-0.80 грамм құðàéäû (ерлер үø³í 56 грамм тәулігіне және 45 грамм әéåëäåð үø³í)

• Балаларға белок көп мөлшерде қàæåò – тәулігіне салмағының килограмына  1.9 грамм .

Белоктардың мөлшерден тыс қабылдау

• Ересек адам ауыр жұмыс істегенде, оның бұлшық еттерінде белок жиналады, ал қàëûïòû жағдайда белок жиналмайды, артық мөлшері майға айналады немесе азот түрінде денеден шығарылады.

• өñ³ìä³ê белоктарымен салыстырғанда, жұмыртқадан басқа, жануарлар белогы сіңімділеу болады. Пісірген тамақтыңбелогының сіңімділігі артады. Әð ұëïàíûң белок қàæåòò³ë³ã³ әðòүðë³. Мысалы, мидың ақ заттарына белоктан гөрі май көбірек қàæåò, ал мидың сұр затына, бұлшық еттерге, керісінше,белок көбірек қàæåò болады. Адамның өñó³ мен дамуына мөлшері ғàíà емес, сапасы толық болуы керек.

Қîðûòûíäû

• Қîðûòûíäûëàé келе, Белоктар – жер бетіндегі тіршіліктің негізі ,жасушалар мен жасуша компененттерінің маңызды құðàì бөлігі, биоқабықшалардың негізі аса маңызды тағамдық заттардың құðàìûíà кіреді.Жасуша тіршілігінде оның химиялық әðåêåò³í³ң материалдық негізін түзіп маңызды рөл атқарады.Тірі ағзаның  барлық функциясы белокпен байланысты.Олар:бөліну, өñó, қàñèåòòåð³,әð түрлі формалар түзуі,тұрақтылығы,қоршаған ортамен әðåêåòòåñó³,àғçàäà өòåò³í барлық химиялық реакцияларға қàòûñûï,áèîêàòàëèçàòîðëàðäû ,яғни ферменттер немесе энзимдерді жасап отырады.

Пайдаланылған әдебиеттер

• 1)Популярная медицинская энциклопедия. Гл. Ред. П58   Б.В.Петровский. 46ст.

• 2)Химия:Жалпы білім беретін оқулық. Ш.Медетов, А.Н.Аширова  Астана: «Самғай біл» ЖШС, 2016

• 3) https://allrefrs.ru/4-4682.html интернет ресурсы