Асинхронды электрлік қозғалтқыш

[pic 1]

Асинхронды электрлік қозғалтқыш — электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіруге арналған электр машинасы. Айналу магниттілігі деп аталған құбылысты алғаш рет 1824 ж. француз физигі Р.Ф. Араго тәжірибе жүзінде көрсетті. Ал бұл құбылыстың ғыл. негізін 1888 ж. а Г.Феррарис (Италия) пен хорват ғалымы Н.Тесла (АҚШ) әрқайсысы өз бетінше ашты. Алғашқы үш фазалы А. э. қ-ты 1889 ж. орыс электротехнигі М.О. Доливо-Добровольский жасады. А. э. қ-тың жұмыс принципі ротор мен статордың магнит өрістерінің өзара әрекетіне негізделген. Статор орамдары арқылы ток өткенде, айнымалы магнит өрісі пайда болады. Бұл өріс ротор орамында ток тудырады. Пайда болған ток айнымалы өріспен әсерлесіп, роторды ілестіре айналдырады. Оның бұрыштық айналу жылдамдығы полюстер жұбының санын ауыстырып қосу, қоректік ток жиілігін, ротор тізбегіндегі кедергіні өзгерту, сондай-ақ бірнеше машинаны тізбекке қосу арқылы реттеледі. А. э. қ-тың айналу бағытын статор орамасының кез келген екі фазасын ауыстырып қосу арқылы өзгертуге болады. А. э. қ-тың құрылымы қарапайым әрі сенімді болғандықтан электр жетегіндегі негізгі қозғалтқыш ретінде қолданылады. Оның қуаты бірнеше Вт-тан ондаған МВт-қа дейін жетеді

Қадамдық жылдамдықты басқаруды тиін торлы роторы бар арнайы көп жылдамдықты асинхронды қозғалтқыштарды қолдану арқылы жүзеге асыруға болады.

No = 60f/p өрнегінен полюстердің жұп саны p өзгерген кезде статор магнит өрісінің әртүрлі айналу жылдамдығымен механикалық сипаттамалар алынатыны шығады. p мәні бүтін сандармен анықталатындықтан, реттеу процесінде бір сипаттамадан екіншісіне өту кезеңдік сипатта болады.

Полюс жұптарының санын өзгертудің екі жолы бар. Бірінші жағдайда статор саңылауларына полюстер саны әртүрлі екі орам орналастырылады. Жылдамдық өзгерген кезде орамдардың бірі желіге қосылады. Екінші жағдайда әрбір фазаның орамасы екі бөліктен тұрады, олар параллель немесе тізбектей жалғанған. Бұл жағдайда жұп полюстер саны екі еселенеді.

[pic 2]

Асинхронды қозғалтқыштың орамдарын ауыстыру схемалары: а - бір жұлдыздан қос жұлдызға; b - үшбұрыштан қос жұлдызға дейін

Полюс жұптарының санын өзгерту арқылы тиін торлы асинхронды қозғалтқыштың жылдамдығын басқару

Жылдамдықты басқарудың бұл әдісі формулалардан туындайды:

n=60f/p

ω = 2πf/p

Айналу жылдамдығын реттеу үшін статорға әр фазада екі жарты орамнан тұратын арнайы конструкцияның орамасы салынуы керек. Осы жартылай орамдарды қайта қосу арқылы полюс жұптарының әртүрлі санын алуға болады. Орамдарды бір жұлдыздан қос жұлдызға ауыстыруға болады.

Полюстер жұптарының санын өзгерту арқылы жылдамдықты реттейтін қозғалтқыштар екі жылдамдықты деп аталады. Олар беріліс қорабының көлемін азайту мақсатында станоктардың электр жетегі үшін арнайы әзірленген. Жылдамдықты реттеу диапазонын одан әрі кеңейту үшін торлы роторы бар үш жылдамдықты асинхронды қозғалтқыштар әзірленді. Бұл қозғалтқыштардың статор слоттарында екі орамасы бар. Полюстер жұптарының тұрақты саны бар бір орам және ауысу арқылы полюс жұптарының санын өзгертетін конструкцияның екінші орамы.

Бұл жылдамдықты реттеудің тағы бір кемшілігі арнайы электр қозғалтқыштарын пайдалану қажеттілігі деп санауға болады, олардың өлшемдері бір жылдамдықты асинхронды қозғалтқыштарға қарағанда әлдеқайда үлкен болады.

асинхронды қозғалтқыштың полюс жұптарының саны

Полюстер жұптарының санын өзгерту арқылы жылдамдықты басқару тиін торлы роторы бар асинхронды қозғалтқыш статорының секциялық конструкциясының арқасында мүмкін болды. Практикада 2, 3, 4 жылдамдықты асинхронды қозғалтқыштар шығарылады, мұнда полюс жұптарының саны әрқашан бүтін санға еселік болады, нәтижесінде бұл әдіс тек қадамдық жылдамдықты басқаруды қамтамасыз етеді, ал қозғалтқыштар көп жылдамдықты деп аталады