Сценарий-көркем-педагогикалық бағдарламасы

«м.х.дулати атындағы тараз өңірлік университеті»  КЕ АҚ

БЕКІТЕМІН

                                     «Мәдениет және өнер»

                                                 /кафедра атауы/                 кафедра меңгерушісі

_________________             А.К.Кабиева_

/қолы/                         /аты-жөні/

«_____»_______________20____ж.

 6В11117 «Мәдени тынығу қызметі бос уақытты ұйымдастыру және педагогикасы»

6В11115 «Мәдени тынығу қызметі  театралдық қойылымдардың режиссурасы», 6В11116 «Мәдени тынығу қызметі бос уақытты ұйымдастыру және вокалдық орындаушылық» білім беру бағдарламасы бойынша

«Сахана шеберлігі»_______________________________пәнінен

____курстық жұмысты_________________________________________                                                   орындауға

МАЗМҰНЫ

   1. Сценарийлердің түсінігі және түрлері………………………..

   1.1 Сценарий жазу негіздері………………………………

   1.2 Ақпараттық сценарий…………………………………….

   1.3 Спектакльдің немесе рөлдік ойынның сценарийі……………………

   2. Сценарий-көркем-педагогикалық бағдарламасы……………………

   2.1Шығармашылықтың сценарийлік әдістері…………………………….

  ҚОРЫТЫНДЫ………………………………

  ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР………………………..

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Сценарий (итал. Scenario, лат. scena-сахна) – теледидар қойылымның немесе кинофильмнің композициялық негізі. Сценарийде драматургия мен прозаның әдіс-тәсілдері қабат-қабат игерілген.  Сценарий экрандық қойылым жүйесіне жазылған. Ол экранда образдық жүйе бейнеленгенде ғана аяқталған, толық сипатта болады. Сценарий сөйлеу өнерінің жанры ретінде 20 ғасырда дамыды.  Ол кино және телевизиялық сценарий болып бөлінеді. Сценарий 20 ғасырдың 20-жылдары қалыптасты. Бастапқыда ол мылқау фильмдердегі оқиғалар желісінің қызметін атқарды. Кейінірек эстетикалық принциптері, әдеби-драмалық, шығармашылық түрлері қалыптасты. Фильмнің сценарийі орындалу кезеңдеріне байланысты.  Ол сөз, музыка, бейнелеу өнерінің жанрлық элементтерін біріктіреді.  Сценарий дамыған сайын оның драмасы күрделене түседі.  Сценарийде автор сөзі (кадр сыртындағы дауыс), өзіндік сөйлеу (диалог, монолог), қоюшылық (иллюстрация, суреттеу), түрлі операторлар, режиссерлер, актерлар сюжетке сілтеме жасайды, пікірлердің бастапқы шынайылығы қатаң алынады. Кинематографиялық формада жанрлық ауысуды ұйымдастыру және мәтін табиғаты 4 құрылымдық құрамдас бөлікке негізделген.  Фильмнің жанрына қарай (детектив, деректі, тарихи, фантастикалық, т.б.) 4 құрылымдық компоненттің біреуі алдыға шығады. Мысалы, фильмнің комментаторының дауысында немесе жазбаны түсіндіруде деректі фильм маңызды рөл атқарады. Ойнақылық, көркемдік әрекет, монолог, диалог және трейлер шығады. Сценарийдің көбісі (триллер, модернистік мистика) әсерлерден, яғни компьютерлік пішіндерден тұрады.[1]Телевизиялық сценарийлер де дамып, жанрлық өзгерістерге де ұшыраған. Мысалы, шоу, дау-дамай, КВН, теледраматургия, публицистикалық, саяси, тарихи, деректі бағдарламалар. Теледраматургия айқындылық, ақпарат мазмұны мен суреттің анықтығы, шағындылық сияқты талаптарды қажет етеді. Сценарийдегі, публицистикадағы, театр техникасындағы телевизиялық айқындық бағытқа қараңыз. Опера, балет, пантомима сценарийлері либретто деп аталады. Бастапқы ойын сценарийін дайындаудың екінші кезеңі – мазмұнының қысқаша сипаттамасы бар эпизодтардың тізімі.  Бұл сценарий дамып келе жатқанда мағына мен орындаушы контекстінде.  Үшінші кезең – идеяны түпкілікті жүзеге асыру.  Сценарийдегі негізгі ойды нақтылау мен байыту соңғы нүкте қойылғанда ғана аяқталады.  Аяқталған жұмыстың нәтижесі мен бастапқы идеяның айырмашылығы.  Бұл, әрине, түсінікті.  Идеяның қолжазба түрінде жүзеге асуы авторға көптеген нұсқаларды таңдауға мүмкіндік береді.  «Әр сөз бірте-бірте дыбыстар мен бейнелерді, ассоциациялар мен естеліктерді, армандар мен ойларды сансыз реакциялар тізбегінде шығарады».  Бұл процесс тәжірибе мен есте сақтаумен бірге бекітіледі және адам санасы пассивті және күрделі болып қалмайды, ол үнемі қабаттасып отырады, араласады, бақылайды, қабылдайды немесе қабылдамайды, жасайды немесе жояды.  Сценарийде алынған және сақталған идея өз заңы мен өмірін, әрі қарай дамуын реттейді.  Ойды оның жүзеге асу процесінде түзету тек лексикалық толықтырумен ғана емес, сонымен қатар вербалды емес сипаттағы барлық көркем-құжаттық фрагменттермен де байланысты.  Бір эпизодта кино немесе бейне түсірілімді пайдалану оны басқа эпизодта қайталауды талап етеді.  Прологтағы салтанатты бастама финалда симметриялы түрде көрінуі керек.  Мұндай мысалдар көп.  Мұнда бір нәрсе өте маңызды: сценарийдің құрылымын тұтастай және әртүрлі қырынан көре білу керек.