Республикалық бюджет және оның кірістері мен шығыстары

[pic 1]

Аналитикалық  сараптама

Тақырыбы: Республикалық  бюджет және  оның   кірістері мен  шығыстары

Дайындаған: Жұмабекқызы  Тоқжан                                                                      Қуандық  Ринат                                                                                                            Қуатбаев  Досан

Тексерген: Алимжановна Шынар Б.

Республикалық  бюджет

Бюджет  кодексінің  ережелеріне  сәйкес,  республикалық  бюджет  тиісті  табыстан  қалыптастырылған  орталықтандырылған  ақша  қоры  болып  табылады.  Республикалық  бюджеттің  шығыстары  мемлекеттік  саясаттың  республикалық  бағыттарын  іске  асыруға,  сондай-ақ  орталық  мемлекеттік  органдың, ведомствалық бағынысты  мемлекеттік   мекемелердің  міндеттерін  және  функцияларын қаржылық  қолдауна (мысалы, Қазақстан  Республикасының  Үкіметі мен  Министрліктің,  Парламенттің,  Жоғарғы  соттың,  ҚР Президентінің  тікелей  бағынысты  органдарының  және   тағыда  басқа) байланысты. Республикалық  бюджеттің  қабылдануы  Заңды  түрде  жүреді.

Республикалық бюджеттің  2013-2018 жылдарға  арналған  негізгі  көрсеткіштері   (1 график)

Республикалық бюджеттің негізгі көрсеткіштері 2013-2017 жылдары артып келеді. Осылайша, республикалық бюджеттің кірісі 5,18 трлн. теңгеден (2013 ж.) 7,66 триллион теңгеге (2016 ж.) дейін өсті. 2017 жылы бюджеттің кіріс бөлігі 9,54 триллион теңге сомасында бекітілді. Осы кезеңде республикалық бюджеттің шығындары 2017 жылы 5,7 трлн. теңгеден (2013 ж.) 10,74 триллион теңгеге дейін артты, бұл 180% -дан астам пайызды құрайды. Қаралып отырған кезеңде республикалық бюджеттен бөлінген бюджеттік несиелер шыңы 2016 ж. - 315 миллиард теңге (93,6 миллиард тонна өтелді), ал 2013 жылы бұл көрсеткіш 122,1 миллиард теңгені құрады (83,9 млрд. теңге өтеген). Қаржы активтерін сатып алуға арналған ең үлкен сома 2014 жылы (480 млрд. теңге) жұмсалды, 2017 жылы бұл сома 162,4 млрд. теңге мөлшерінде бекітілді. 2017 жылы республикалық бюджеттің тапшылығы 2016 жылмен салыстырғанда -1,55 триллион теңге сомасында мақұлданған. -741,2 млрд. теңге, бюджет тапшылығының өсуі 209%-ды  құрайды.

Жалпы  Республикалық  бюджеттің  кірістері

Республикалық бюджеттің кіріс бөлігі салық және салықтық емес түсімдер, негізгі құралдарды сатудан түсетін түсімдер және трансферттер түсімдері түріндегі түсімнен қалыптастырылады.

Республикалық бюджеттің кірістерінің негізгі бөлігі салық түсімі: 2013 жыл. - 3,5 трлн теңге - 67,8%,  2014 ж - 3,66 трлн теңге - 62%, 2015 ж - 3,32 трлн теңге - 54,3%, 2016 ж - 4,28 трлн. - республикалық бюджеттің барлық кірістерінің 55,8% -ы (дамыған елдердің орталық бюджеттеріндегі салық түсімдерінің үлесі 80-90%) 2017 жылы салық түсімдерінің өсуіне қарамастан (4,79 трлн. теңге мөлшерінде бекітілді) үлес салмағы 50,2% дейін төмендеді. Бұл өзгеріс трансферттердің артуымен байланысты, оның үлесі 2013 жылы 30,1%, 2014 ж - 35,6%, 2015 ж - 42,9% , 2016 жылы - 40,2% , ал 2017 жылы  республикалық бюджеттің барлық түсімдерінің 48,74%-ын  құрайды. Салықтық емес түсімдер республикалық бюджеттің кірістерінің жалпы көлемінің 2% -ын, ал негізгі капиталдың сатудан түсетін түсімдер, әдетте, 0,3% құрайды.

Салықтық  түсімдер

Салықтық түсімдер - бюджетке төленетін, белгілі бір мөлшерде жасалған, қайтарылмайтын және өтеусіз сипатқа ие ақшалай төлемдер болып табылатын барлық салық түрлері. Салықтық түсімдерге бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер кіреді (мысалы, Қазақстан Республикасының Салық және Кеден кодексінде белгіленген алымдар).

Республикалық  бюджетке  түсетін  салық  төлемдері (2017 ж) (3 график)

Салықтық түсімдер бойынша кедендік төлемдер 2013 жылы. 863 млрд. теңгені (24,6%) құрады. 2014 жылы - 1.08 трлн. теңге (28,3%), 2015 жыл - 793 млрд теңге (26,3%), 2016 ж - 863,89 млрд. теңге (20,2%), ал 2017 жылы 1,10 трлн теңге (22,91%) мөлшерінде көрсетілген.